Đất là loại tài sản đặc biệt, có giá trị cao nên rất dễ xảy ra tranh chấp. Vì liên quan đến nhiều yếu tố nên các tranh chấp đất đai thường rất phức tạp và mất thời gian để giải quyết. Vậy nên, Pháp luật nước ta đã có những quy định về trình tự các bước giải quyết tranh chấp đất đai. Trong đó, bước đầu tiên là các bên tranh chấp phải thực hiện hòa giải tại Ủy ban nhân dân có thẩm quyền. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết hòa giải tranh chấp đất đai là gì? Để rõ hơn, các bạn hãy cùng Phương Nam 24h tìm hiểu về khái niệm và những quy định về giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai.
Quy định về việc hòa giải tranh chấp đất đai
Hòa giải tranh chấp đất đai là một bước quan trọng trong quá trình tiến hành giải quyết tranh chấp liên quan đến đất đai. Theo đó, việc hòa giải sẽ diễn ra giữa các bên liên quan, dưới sự giúp đỡ của Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai (do Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi có đất tranh chấp lập ra).
Tại điều 202, Luật đất đai năm 2013 đã có những quy định hòa giải tranh chấp đất đai cụ thể như sau:
- Khoản 1: Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc thông qua hòa giải ở cơ sở.
- Khoản 2: Nếu các bên tranh chấp không hòa giải được thì gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp để hòa giải.
- Khoản 3: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức việc hòa giải tranh chấp đất đai tại địa phương mình. Trong quá trình tổ chức thực hiện phải phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã và các tổ chức thành viên của Mặt trận cũng như các tổ chức xã hội khác. Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân cấp xã được thực hiện trong thời hạn không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.
- Khoản 4: Việc hòa giải phải được lập thành biên bản có chữ ký của các bên và có xác nhận hòa giải thành hay không thành của Ủy ban nhân dân cấp xã. Biên bản hòa giải được gửi đến các bên tranh chấp, lưu tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp.
- Khoản 5: Trường hợp hòa giải thành mà có thay đổi hiện trạng về ranh giới, chủ sử dụng đất thì Ủy ban nhân dân cấp xã gửi biên bản hòa giải đến Phòng Tài nguyên và Môi trường nếu là tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau; gửi đến Sở Tài nguyên và Môi trường đối với các trường hợp khác.
Các bước giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai
Khi xảy ra tranh chấp đất đai, các bên liên quan có thể tự hòa giải với nhau. Nếu không thể đi đến thống nhất thì cần nhờ đến Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền. Lúc này, quy trình giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai sẽ được diễn ra theo các bước như sau:
Bước 1: Đương sự nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi có đất đang tranh chấp.
Bước 2: Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ tổ chức thẩm tra, xác minh tìm hiểu nguyên nhân phát sinh tranh chấp, thu thập giấy tờ, các tài liệu liên quan do các bên cung cấp.
Bước 3: Thành lập Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai để thực hiện hòa giải, bao gồm: Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã; Tổ trưởng tổ dân phố đối với khu vực đô thị hoặc trưởng thôn, ấp đối với khu vực nông thôn; Đại diện của một số hộ dân sinh sống lâu đời tại xã, phường, thị trấn biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng thửa đất đó; Cán bộ địa chính, cán bộ tư pháp xã, phường, thị trấn; Đại diện Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Đại diện tham gia có thể có sự thay đổi, tùy vào từng trường hợp cụ thể.
Bước 4: Tổ chức cuộc họp hòa giải có sự tham gia của các bên tranh chấp, thành viên Hội đồng hòa giải tranh chấp và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Việc hòa giải chỉ được tiến hành khi các bên tranh chấp đều có mặt. Nếu một trong các bên tranh chấp vắng mặt đến lần thứ hai thì xem như việc hòa giải không thành.
Bước 5: Kết quả hòa giải tranh chấp được lập thành biên bản, gồm có thời gian và địa điểm tiến hành hòa giải; thành phần tham dự hòa giải; tóm tắt nội dung tranh chấp thể hiện rõ về nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất đang tranh chấp, nguyên nhân phát sinh tranh chấp (theo kết quả xác minh, tìm hiểu); ý kiến Hội đồng hòa giải; những nội dung đã được các bên tranh chấp thỏa thuận hoặc không thỏa thuận được. Biên bản hòa giải phải có chữ ký của Chủ tịch Hội đồng, các bên tranh chấp có mặt tại buổi hòa giải, các thành viên tham gia hòa giải và phải đóng dấu của Ủy ban nhân dân cấp xã. Biên bản hòa giải được gửi cho các bên tranh chấp và lưu giữ tại Ủy ban nhân dân xã.
Bước 6: Sau thời hạn 10 ngày, kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành mà các bên tranh chấp có ý kiến bằng văn bản về nội dung khác với nội dung đã thống nhất trong biên bản hòa giải thành thì Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức lại cuộc họp Hội đồng hòa giải để xem xét giải quyết đối với ý kiến bổ sung và phải lập biên bản hòa giải thành hoặc không thành.
- Trường hợp hòa giải thành mà có thay đổi hiện trạng về ranh giới sử dụng đất, chủ sử dụng đất thì Ủy ban nhân dân cấp xã gửi biên bản hòa giải thành đến Phòng Tài nguyên và Môi trường nếu là tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư với nhau; gửi đến Sở Tài nguyên và Môi trường nếu là các trường hợp khác. Phòng hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường trình Ủy ban nhân dân cùng cấp quyết định công nhận việc thay đổi ranh giới thửa đất, tiến hành cấp mới Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
- Trường hợp hòa giải không thành hoặc sau khi hòa giải thành mà có ít nhất một trong các bên thay đổi ý kiến về kết quả hòa giải thì Ủy ban nhân dân xã lập biên bản hòa giải không thành và hướng dẫn các bên gửi đơn đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp tiếp theo.
Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không?
Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP có quy định nếu các trường hợp tranh chấp đất đai chưa qua hòa giải tại Ủy ban nhân dân nơi có thẩm quyền hỗ trợ giải quyết thì sẽ không đủ điều kiện để khởi kiện. Như vậy, hòa giải cấp cơ sở là một bước bắt buộc trong tất cả các trường hợp tranh chấp đất đai.
Trên đây là hướng dẫn giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai mà đội ngũ biên tập viên chúng tôi muốn chia sẻ với bạn đọc. Hi vọng sau khi tham khảo bài viết, các bạn đã biết hòa giải tranh chấp đất đai là gì và có bắt buộc không, từ đó tiến hành theo đúng quy định để không làm mất thời gian khi có tranh chấp xảy ra.
