Ở Trung Quốc thời cổ đại, những người làm nghề bốc thuốc, chữa bệnh, cứu người giỏi thường được gọi là thần y, danh y. Dù khoa học, kỹ thuật còn chưa phát triển, chưa có nhiều máy móc, thiết bị như hiện nay nhưng các danh y và thần y vẫn có thể chữa bệnh, cứu người bằng những phương pháp kỳ lạ, không thể lý giải. Truyền thuyết cho rằng, các vị danh y này đều có khả năng phi thường là nhìn thấu cơ thể của người bệnh bằng “thiên mục” (con mắt thứ 3, nằm ở trước trán, hơi dịch lên trên và ở giữa hai hàng lông mày). Tuy có vẻ hư cấu nhưng tài năng của họ đã trở thành giai thoại và được công nhận cho tới ngày nay. Hãy cùng đội ngũ biên tập viên Phương Nam 24h tìm hiểu về tứ đại danh y giỏi và nổi tiếng của Trung Quốc cổ đại.
1. Biển Thước (401 - 310 TCN)
Biển Thước là người nước Trịnh, tên thật là Tần Hoãn, tự Việt Nhân. Ông là thầy thuốc đầu tiên được biết đến trong thời Chiến Quốc với khả năng “cải từ hoàn sinh”, “nhìn thấu thân thể của người bệnh”. Ông cũng là người nghĩ ra phương pháp bắt mạch và vận dụng thành thạo 4 kỹ thuật y khoa bao gồm: nhìn, nghe, hỏi, sờ để bắt bệnh. Có rất nhiều giai thoại về Biển Thước vẫn còn được lưu giữ cho đến ngày nay.
Theo “Hán thư ngoại truyện”, Biển Thước đã dùng tài bắt mạch của mình để cứu thế tử nước Quắc trở về từ cõi chết. Trong một lần đưa học trò đến tỉnh Thiểm Tây của nước Quắc để làm thuốc, ông nghe tin thế tử của nước này vừa qua đời vài tiếng nên đã xin đến thăm. Đến nơi, ông quan sát và thấy mũi thế tử còn động đậy và dùng phương pháp bắt mạch của mình để thăm khám. Cuối cùng, ông biết được thế tử mắc chứng “thi quyết” (chết giả) nên đã dùng thuật châm cứu để cứu sống Ngài. Từ đó, Biển Thước được mệnh danh là thần y có khả năng “cải tử hoàn sinh”.
Ở một giai thoại khác nói về khả năng có thể dùng mắt để đoán được bệnh của Biển Thước. Theo đó, một lần Biển Thước sang nước Tề và gặp vua Tề. Thấy vua Tề sắc khí không tốt nên tâu rằng “Quân hầu, trong da và chân lông ngài đã có gốc bệnh, nếu không kịp thời chữa trị, bệnh sẽ nặng thêm”. Vua tề cho rằng đó là chuyện hoang đường và không tin. Vài ngày sau, Biển Thước lại vào yết kiến và tâu rằng “Bệnh của ngài đã vào đến nội tạng, phải chữa ngay đi!”. Tuy nhiên, vua Tề vẫn bỏ ngoài tai. Năm hôm sau, Biển Thước vào yết kiến vua Tề và chỉ nhìn mặt đã quay ra. Vua Tề hỏi thì Biển Thước tâu “Bệnh ở da, thịt thì còn xoa thuốc được, bệnh ở huyết mạch thì còn tiêm thuốc được. Nay bệnh đã vào đến xương tủy rồi thì trời cũng không cứu được nữa, bởi vậy tôi mới bỏ đi”. Không lâu sau, vua Tề ngã bệnh và muốn tìm đến Biển Thước nhưng ông đã sang nước Tần từ lâu. Bệnh của vua Tề dù thuốc thang thế nào cũng không khỏi và ngày càng nặng. Từ đó, người đời truyền tai nhau rằng, Biển Thước có tài nhìn thấu thân thể của người bệnh.
Nói về khả năng có thể nhìn thấy thân thể người bệnh của Biển Thước thì lại có thêm một giai thoại khác. Thời trẻ, ông làm việc ở một quán khách và gặp được người tên là Trường Tang Quân. Biển Thước rất cung kính người này vì cảm thấy đây là nhân vật không tầm thường. Sau này, Trường Tang Quân đã già, ông truyền lại cho Biển Thước một phương thuốc bí mật. Và phương thuốc này đã giúp cho Biển Thước có được công năng đặc dị “thấu thị nhân thể”.
2. Hoa Đà (145 - 208)
Hoa Đà là thần y nổi tiếng trong lịch sử Trung Hoa, sống vào cuối thời Hán và đầu thời Tam Quốc. Ông được xem là người đi đầu trong phương pháp phẫu thuật đồng thời là người chế tạo ra loại thuốc gây mê, giảm đau có tên là Mã Phí Tán (được làm bằng cách trộn rượu và thảo dược). Bên cạnh đó, Hoa Đà còn phát triển Ngũ Cầm Hí - Môn khí công Đạo gia mô phỏng theo động tác của 5 loài vật Hổ, Hươu, Gấu, Vượn và Chim, giúp mọi người rèn luyện sức khỏe. Để nói về sự nghiệp làm y của Hoa Đà thì cũng có những giai thoại được truyền lại như sau:
Có một câu chuyện kể về lần trị thương của Hoa Đà cho Quan Vũ - Một vị tướng quân nổi tiếng của Lưu Bị (nước Thục, thời Tam Quốc). Lúc đánh trận, Quan Vũ bị trúng tên độc ở cánh tay phải. Hoa Đà đã dùng thuốc giảm đau Mã Phí Tán mình chế ra để bôi lên vết thương sau đó phẫu thuật cắt bỏ phần thịt bị nhiễm độc ngay khi Quan Vũ đang ngồi đánh cờ vây. Từ đó có thể thấy được tài nghệ phẫu thuật cũng như thứ thuốc giảm đau ông chế ra tốt như thế nào.
Tuy nhiên cũng vì tài nghệ y thuật của mình mà Hoa Đà đã phải chết. Theo sử sách ghi chép lại, Hoa Đà khi gặp Tào Tháo đã nhìn thấy một khối u bên trong não và khuyên Tào Tháo nên làm phẫu thuật để cắt bỏ đi. Thế nhưng, Tào Tháo lại nghĩ Hoa Đà muốn giết mình nên giam ông vào ngục cho đến chết. Sau này, Tào Tháo thực sự phát bệnh, lên cơn đau đầu mà chết. Có một giai thoại kể rằng, trong thời gian ở ngục, Hoa Đà cảm kích ơn chăm sóc của một viên coi ngục nên đã truyền toàn bộ y thuật của mình cho người này. Tuy nhiên, vợ của anh ta vì sợ chồng mình có kết cục giống Hoa Đà nên đã đem đốt sách đi. Vậy nên y thuật của Hoa Đà mãi thất truyền.
Cùng thời với Hoa Đà còn có một thần y nổi tiếng là Trương Trọng Cảnh. Ông là người viết ra bốn tác phẩm xuất sắc là: Thương hàn luận, Kim quỹ yếu lược, Hoàng Đế nội kinh của Hoàng Đế và Nạn kinh. Tuy nhiên hiện nay, các tác phẩm của ông đều đã bị sửa đổi nhiều lần và không còn nguyên gốc.
3. Tôn Tư Mạc (550 - 691)
Tôn Tư Mạc là một danh y nổi tiếng và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử y học Trung Quốc cổ truyền. Ông được xưng tụng là Dược vương Tôn Thiên y thời Đường và là tác giả của hai kiệt tác y học “Thiên kim yếu phương”, “Thiên kim dược phương” (tập hợp và phân loại toàn diện các bài thuốc trung y). Ngoài ra, Tôn Tư Mạc còn là người áp dụng khí công trong thuật dưỡng sinh.
Để nói về sự nghiệp y học của Tôn Tư Mạc thì có một giai thoại như sau: Ông sinh ra vào thời Tây Ngụy và thuở nhỏ thường xuyên ốm yếu. Chính vì vậy, ông quyết tâm lớn lên sẽ học nghề y. Với tư chất thông minh, chẳng bao lâu, ông đã trở thành thầy thuốc nổi tiếng nhất thời đại của mình. Ông cũng từng nói với một người bạn rằng “Tôi sẽ không làm việc cho triều đình. 50 năm sau sẽ có một đấng minh quân, chỉ khi đó tôi sẽ bước ra giúp đỡ Ngài”. Và 50 năm sau khi Đường Thái Tông (vị hoàng đế được tôn sùng nhất trong lịch sử Trung Hoa) xuất hiện, ông đã đến kinh đô và phò tá vua. Vua Đường lúc bấy giờ rất bất ngờ với diện mạo trẻ trung của Tôn Tư Mạc.
Tương truyền, Tôn Tư Mạc sống đến 141 tuổi thì quy tiên. Sau khi qua đời, diện mạo của ông không hề thay đổi trong một tháng, cơ thể cũng không bị mục rữa và thi hài chỉ có sức nặng của quần áo.
4. Lý Thời Trân (1518 - 1593)
Lý Thời Trân còn được gọi là Lý Đông Bích, những năm về già tự đặt hiệu là Tần Hồ Sơn Nhân. Ông là người dân tộc Hán, sống ở thời Nhà Minh, nổi tiếng là cha đẻ của các bài thuốc trung y đồng thời là vị y thánh tinh thông về các loại thảo dược.
Vốn sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm nghề thuốc và có niềm đam mê với việc cứu chữa người khi còn nhỏ nhưng vì mong muốn của cha, Lý Thời Trân đã đi theo con đường ứng thí để làm quan triều đình. Tuy nhiên, sau vài lần thi không đỗ, ông đã từ bỏ nghiệp quan trường và toàn tâm toàn ý đi theo nghề thuốc. Ở tuổi 30, ông đã là một danh y nức tiếng thời bấy giờ. Mặc dù nhiều lần được triều đình đề bạt chức quan to trong Thái y viện nhưng Lý Thời Trân chẳng màng đến mà chỉ một lòng nghiên cứu y thuật.
Sau khi tham khảo hơn 800 sách y, học thuật hữu quan của các thời đại và kết hợp với kinh nghiệm cũng như nghiên cứu của mình, Lý Thời Trân đã hoàn thành cuốn “Bản thảo Cương mục” (gồm 52 cuốn với khoảng 1,9 triệu chữ) trong 27 năm. Đây được coi là cống hiến vĩ đại, là bách khoa toàn thư về thảo dược hoàn chỉnh nhất của khoa học Trung Quốc trước thế kỷ 16. Trong tác phẩm này, ông đã liệt kê ra gần 1.900 loại thảo mộc, miêu tả chi tiết về hình dáng, cách trồng, cách bào chế, dược tính, sự tương cận của chúng. Bên cạnh đó, ông còn đưa ra 11.096 đơn thuốc cũng như sửa chữa sai lầm trong một số loại thuốc sử dụng đã từng được áp dụng. Đến nay, bộ “Bản thảo Cương mục” này vẫn có giá trị tham khảo và được dịch ra thành nhiều thứ tiếng khác nhau.
Trên đây là những thông tin chia sẻ của đội ngũ biên tập viên chúng tôi về các danh y nổi tiếng Trung Quốc thời cổ đại. Hi vọng sau khi tham khảo bài viết, các bạn đã có thêm những kiến thức và hiểu biết thú vị về nền y học Trung Hoa thời xa xưa.
