Trong kinh doanh, rủi ro tín dụng luôn là một yếu tố không thể tránh khỏi và có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến sự ổn định tài chính của một tổ chức hoặc cá nhân. Để giảm thiểu tác động tiêu cực của những thay đổi không lường trước này, hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng (CDS) đã trở thành một công cụ mạnh mẽ được sử dụng rộng rãi ở hầu hết doanh nghiệp ngày nay. Vậy CDS là gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay bản chất, đặc trưng, ưu - nhược điểm của CDS cũng như một số vấn đề liên quan khác để giúp bạn hiểu đúng về giá trị mà hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng mang lại cho cá nhân hoặc tổ chức trong bài viết dưới đây nhé.
CDS là gì?
CDS là viết tắt của từ Credit Default Swap, dịch qua tiếng Việt có nghĩa là hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng. Tuy nhiên thì trong nhiều trường hợp CDS còn có các tên gọi khác như hợp đồng hoán đổi rủi ro vỡ nợ tín dụng, hợp đồng bảo hiểm nợ xấu, hợp đồng hoán đổi nợ xấu. Vậy CDS là gì?
Thực chất, CDS là một công cụ tài chính được thỏa thuận giữa hai chủ thể, trong đó nhà đầu tư đồng ý hoán đổi hoặc chuyển giao rủi ro tín dụng của mình cho bên còn lại. Theo hợp đồng này, người bán CDS sẽ chịu trách nhiệm cho toàn bộ rủi ro đáng lo ngại của bên mua trong trường hợp xảy ra các sự kiện không mong đợi như mất khả năng thanh toán hoặc rủi ro tín dụng tăng cao. Điều này giúp giảm bớt gánh nặng và cải thiện khả năng tài chính của nhà đầu tư trong việc thực hiện các dự án lớn hoặc mở rộng kinh doanh.
Mặt khác, khi tham gia vào giao dịch CDS ngắn hạn, người mua phải cam kết trả cho bên bán một số tiền xác định trong suốt thời gian diễn ra hợp đồng hoặc đến ngày đáo hạn.
Nói một cách đơn giản, CDS là công cụ giúp người mua kiểm soát các rủi ro tài chính và cách hoạt động của hợp đồng này tương tự như một loại bảo hiểm mang tính chất chịu trách nhiệm về giá trị rủi ro tín dụng. Nhà đầu tư chấp nhận chi trả một khoản phí nhỏ theo từng đợt để bảo vệ tài sản và đề phòng trước các rủi ro tiềm ẩn hoặc tình huống bất ngờ mà có thể dẫn đến thiệt hại không mong muốn.
Bản chất và đặc trưng của Credit Default Swap là gì?
Thông qua khái niệm CDS là gì có lẽ bạn đã hiểu rõ phần nào về loại hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng này. Tuy nhiên, để có một cái nhìn toàn diện hơn, bạn cần đi sâu vào bản chất và đặc trưng của Credit Default Swap, cụ thể:
- Hợp đồng có thể được yêu cầu ký kết trong trường hợp ngân hàng hay các tổ chức tài chính lo lắng rằng người đi vay không có khả năng thanh toán khoản nợ nên họ buộc phải sử dụng CDS để bù đắp hoặc hoán đổi rủi ro đó.
- Để chuyển giao rủi ro phát sinh, người cho vay có thể mua Credit Default Swap từ một nhà đầu tư khác - người mà sẽ đồng ý trả tiền cho họ trong trường hợp người đi vay không thể thanh toán nghĩa vụ nợ. Thông thường, CDS yêu cầu một khoản phí bảo hiểm định kỳ để duy trì hợp đồng, tương tự như việc mua một chính sách bảo hiểm.
- Hợp đồng CDS được thiết kế để chuyển giao rủi ro tín dụng của các sản phẩm mang lại thu nhập cố định giữa hai hoặc nhiều bên.
- Trong quá trình tham gia hợp đồng, người mua CDS phải trả cho người bán một khoản phí (được gọi là CDS spread) để được hưởng bảo hiểm trước nguy cơ rủi ro vỡ nợ tín dụng xảy ra khi bên thứ ba mắc phải vấn đề vỡ nợ. Phí CDS thường liên quan mật thiết đến xếp hạng tín nhiệm của người đi vay và được tính theo một tỷ lệ phần trăm hàng năm trên mỗi đơn vị giá trị của hợp đồng. Theo đó, khả năng phá sản của doanh nghiệp càng cao, phí hoán đổi rủi ro tín dụng càng tăng đáng kể.
- Mặc dù bản chất CDS tương tự như hợp đồng bảo hiểm nhưng cách thức hoạt động lại mang tính chất của một loại chứng khoán phái sinh thông thường. Trong đó, hai bên tham gia sẽ hoán đổi luồng tiền cho nhau: bên mua phải trả cho bên bán một khoản phí CDS hàng năm trong suốt thời hạn hợp đồng, trong khi người bán trả cho người mua một dòng tiền bảo hiểm rủi ro.
+ Nếu không xảy ra vấn đề vỡ nợ: dòng tiền này sẽ bằng 0.
+ Nếu bên đi vay (nhà phát hành trái phiếu) gặp vấn đề vỡ nợ: dòng tiền sẽ bằng giá trị của khoản vay hoặc mệnh giá của trái phiếu được bảo hiểm.
- CDS là một công cụ phái sinh tín dụng được sử dụng rộng rãi nhất và có thể liên quan đến những loại trái phiếu thị trường mới nổi, trái phiếu đô thị, chứng khoán bảo đảm bằng tài sản thế chấp hoặc trái phiếu doanh nghiệp.
Ví dụ thực tiễn về hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng CDS
Nếu phí bảo hiểm của công ty trong hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng là 500 điểm cơ bản, tương đương với 5% tỷ lệ, điều này có nghĩa là với mỗi khoản vay mệnh giá 10 triệu USD, cùng với đó thì khoản tiền phải bỏ ra cho rủi ro vỡ nợ là 500.000 USD mỗi năm.
Thông thường, phí CDS thường thay đổi liên tục theo tâm lý của các nhà đầu tư cũng như tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi xếp hạng tín nhiệm của người đi vay (hoặc bên phát hành trái phiếu) giảm thì mức phí bảo hiểm sẽ tăng lên và cũng đúng với trường hợp ngược lại. Đồng thời, nếu khoản vay hoặc trái phiếu nếu bị xếp hạng quá thấp, bên bán CDS có thể yêu cầu một khoản thế chấp đặt trước.
Thị trường CDS thực hiện giao dịch dựa trên các gói tiêu chuẩn có giá trị 10 triệu USD cho mỗi hợp đồng. Khi khả năng phá sản của doanh nghiệp tăng cao, phí bảo hiểm trong CDS cũng sẽ tăng đáng kể. Loại phí này được chia thành các chu kỳ 1 năm, 2 năm, 5 năm và 10 năm. Tương tự như mức lãi suất kỳ hạn tại ngân hàng, mỗi khoảng thời gian sẽ có các mức phí hoán đổi rủi ro tín dụng khác nhau. Trong số đó, phí CDS cho 5 năm là được sử dụng rộng rãi nhất.
Nguyên nhân dẫn tới rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng là một trong những yếu tố quan trọng gây ảnh hưởng đến sự ổn định và bền vững của hệ thống tài chính trong tổ chức, doanh nghiệp hoặc cá nhân. Hiểu được nguyên nhân dẫn tới rủi ro này là điều quan trọng để bạn có thể đối phó và quản lý tốt những khó khăn trong lĩnh vực tài chính.
Nguyên nhân khách quan
Các yếu tố này thường là những đánh giá ban đầu và tổng quát về triển vọng của dự án cần đầu tư thêm vốn. Trong đó, khả năng thành công của các hoạt động chiến lược sẽ ảnh hưởng đến mức độ rủi ro tín dụng. Và dưới đây là một số vấn đề bạn cần xem xét:
- Môi trường kinh tế: Thị trường, đối thủ cạnh tranh, khả năng tiêu thụ, tình hình kinh tế tổng quát cũng như tiếp cận thị trường có thể ảnh hưởng đến tỷ lệ thành công của dự án và mức độ rủi ro tín dụng.
- Sự phát triển của ngành liên quan: Nếu các lĩnh vực kinh doanh liên quan đến dự án đang trong giai đoạn phát triển thì dự án có nhiều khả năng thành công. Tuy nhiên, nếu chúng đang trải qua giai đoạn suy thoái và có nhiều công ty trong ngành gặp khó khăn, thì khả năng thành công của dự án sẽ thấp hơn.
- Môi trường pháp lý: Luật bảo hiểm, luật lao động, luật cạnh tranh,... cùng với các điều khoản pháp lý liên quan đến dự án cần được xem xét kỹ lưỡng để đánh giá mức độ rủi ro tín dụng. Sự tuân thủ các quy định pháp lý sẽ ảnh hưởng đến hoạt động và thành công của dự án.
Nguyên nhân chủ quan
Các yếu tố chủ quan có thể được hiểu là độ tin cậy của doanh nghiệp khi vay vốn và khả năng trả nợ đúng hạn hay mức độ tín nhiệm. Những vấn đề này được đánh giá chủ yếu dựa trên dữ liệu kế toán của công ty như:
- Hiệu quả hoạt động hiện tại của doanh nghiệp: Đánh giá khách quan dựa trên kết quả kinh doanh hàng quý và hàng năm của công ty.
- Lịch sử tín dụng và tình trạng tín nhiệm hiện tại của doanh nghiệp: Nếu doanh nghiệp hiện đang có các khoản vay tín dụng quá hạn chưa được thanh toán hoặc có lịch sử trả nợ không đúng hạn thì độ tin cậy của họ sẽ thấp và rủi ro tín dụng sẽ cao khi cho vay.
- Khả năng tài chính của doanh nghiệp: Đánh giá dựa trên vốn tự có, tài sản thế chấp, các khoản vay, người bảo lãnh,.... Ngân hàng có thể đánh giá mức rủi ro tín dụng dựa trên tỷ lệ tổng vốn cần vay của doanh nghiệp so với vốn tự có. Nếu tỷ lệ này cao, rủi ro tín dụng cũng lớn và đúng với trường hợp ngược lại.
- Tính thanh khoản: Một doanh nghiệp có tình trạng kinh tế tốt nhưng nếu tính thanh khoản hoặc khả năng huy động tiền mặt không cao thì sẽ có thể gặp khó khăn trong việc thanh toán nợ đúng hạn, điều này đồng nghĩa với mức độ rủi ro tín dụng cao.
CDS được sử dụng khi nào?
Các hợp đồng trao đổi nợ xấu được áp dụng với nhiều trường hợp khác nhau nhằm đảm bảo an toàn tài sản cơ bản cho tổ chức hoặc cá nhân trong việc bảo hiểm rủi ro tín dụng.
1. Đầu cơ
Do các hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng được thực hiện sẽ có giá trị dao động trên thị trường tự nhiên và điều này đã tạo ra cơ hội sinh lời cho những người giao dịch CDS. Thông qua đó, các nhà đầu tư mua và bán CDS ngắn hạn với nhau nhằm tìm kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch giá.
Chẳng hạn, nhà đầu tư thường mua CDS để bảo vệ mình khỏi rủi ro khi nhận thấy uy tín tín dụng của của công ty phát hành đang giảm sút. Đồng thời, nếu uy tín tín dụng của họ được cải thiện, nhà đầu tư cũng có thể bán quyền bảo vệ đó cho một người mua khác như một hoạt động mua bán sinh lời.
Ngoài ra, hợp đồng CDS cũng có thể được sử dụng trong các hoạt động kinh doanh chênh lệch giá. Nhà đầu tư thực hiện mua trái phiếu trên một thị trường và sau đó mua CDS ngắn hạn liên quan đến cùng một thực thể tham chiếu trên thị trường CDS.
2. Phòng vệ rủi ro tín dụng
Bản chất của hoán đổi rủi ro tín dụng là một hình thức tự bảo hiểm rủi ro. Một ngân hàng có thể tiến hành mua hợp đồng bảo hiểm tín dụng (CDS) nhằm giảm thiểu nguy cơ vỡ nợ của khách hàng đi vay. Các tổ chức bảo hiểm, quỹ hưu trí hoặc nhà đầu tư chứng khoán khác cũng có thể sử dụng CDS như một biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng.
Đánh giá ưu nhược điểm của hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng CDS
Cũng như bất kỳ công cụ tài chính nào, hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng cũng có nhiều ưu điểm và tồn tại một số hạn chế riêng. Vậy nên việc đánh giá đúng ưu - nhược điểm của CDS là điều cần thiết để giúp nhà đầu tư có một cái nhìn tổng quan về công cụ này cũng như nắm bắt rõ hơn về tác động của CDS trong hoạt động quản trị rủi ro tài chính của các tổ chức.
1. Ưu điểm của CDS
Bản chất hoạt động của CDS đặt mục tiêu bảo vệ các chủ thể mua bằng việc đảm bảo mức độ tổn thất tối thiểu trong trường hợp xảy ra sự sụp đổ. Tuy nhiên, CDS cũng có thể được sử dụng với mục đích đầu cơ chênh lệch giá trong thị trường hiện tại. Vậy nên hợp đồng này có những ưu điểm nổi bật như sau:
- Cung cấp bảo đảm cho các bên tham gia, giảm thiểu thiệt hại trong trường hợp xảy ra rủi ro: Nhà đầu tư có thể sử dụng CDS như một hình thức bảo hiểm được thiết kế để bảo vệ mình và chuyển giao rủi ro với người phát hành hợp đồng. Để đảm bảo phòng vệ, cá nhân, tổ chức và công ty thường sở hữu các loại trái phiếu hoặc khoản nợ mua để giảm thiểu tác động tiêu cực của rủi ro trong tương lai.
- Không cần sở hữu tài sản cơ bản với thu nhập cố định: Bạn có thể tham gia vào thỏa thuận CDS mà không cần phải đầu tư trực tiếp vào tài sản vật chất liên quan.
- Mang lại cơ hội đầu tư: Người mua CDS có thể sử dụng hợp đồng hoán đổi nợ xấu và tận dụng biến động thị trường để tìm kiếm cơ hội đầu tư nhờ sự nhạy bén, thông minh của mình. Bằng việc thanh toán các khoản phí nhỏ định kỳ với CDS, trong trường hợp một cá nhân hoặc tổ chức rơi vào tình trạng vỡ nợ, nhà đầu tư có thể thu hồi và kiếm lợi nhuận cao bằng cách tiến hành giao dịch mua CDS trong hình thức đầu tư này.
- Phân tán rủi ro cho người bán: CDS cho phép nhà đầu tư phân tán rủi ro mà không cần thanh toán cho người phát hành hợp đồng. Họ cũng có thể bán nhiều hợp đồng hoán đổi để tăng cường việc phân tán rủi ro.
2. Nhược điểm của CDS
Mặc dù CDS mang lại những lợi ích về sự đảm bảo cùng với khả năng sinh lời trong việc đầu tư tài chính cho các chủ thể tham gia nhưng hợp đồng này vẫn có một số điểm hạn chế như:
- Tạo cảm giác an toàn không đúng đắn cho người cho vay và nhà đầu tư: Bảo hiểm qua CDS có thể tạo cho nhà đầu tư cảm giác an toàn mà không đúng với thực tế, họ sẽ cho rằng bản thân không gặp bất kỳ rủi ro nào liên quan đến khoản đầu tư của mình.
- Việc kiểm soát thị trường CDS gặp rất nhiều vấn đề: Giao dịch mua bán CDS diễn ra phổ biến và quy mô lớn làm cho việc xác định người sở hữu cuối cùng cũng như giá trị sở hữu của CDS trở nên khó khăn.
- Khó định giá chính xác các hợp đồng CDS trên thị trường: Các chủ thể tham gia mua CDS cũng đối mặt với sự khó khăn trong việc đảm bảo khả năng thanh toán chi phí định kỳ và tuân thủ đúng các quy định luật pháp liên quan đến hợp đồng bảo hiểm vỡ nợ.
- Rủi ro khi cho phép mua CDS mà không yêu cầu sở hữu tài sản bảo đảm: Điều này dễ dàng phát sinh những vấn đề liên quan đến việc các chủ thể tham gia vào thị trường CDS vay vốn với giá trị vô hạn.
- Giao dịch không được kê đơn: Mặc dù CDS giảm thiểu rủi ro, tuy nhiên chúng có thể tăng thêm mức độ rủi ro do việc giao dịch trên thị trường ngoại vi (OTC) không được kiểm soát và kiểm định chặt chẽ.
- Gây ảnh hưởng đến quá trình vay nợ và khả năng tự do tài chính: Điều này làm cho việc can thiệp và giám sát các hoạt động vay nợ trở nên khó khăn cho chính phủ. Các khoản vay có sự tham gia của CDS cũng giới hạn giá trị đáng tin cậy đối với những người mượn nợ.
- Người bán phải chịu rủi ro đáng kể: Người bán CDS phải chịu những rủi ro tiềm tàng từ việc người đi vay không thể hoàn trả nợ.
Một số câu hỏi thường gặp về CDS
Dưới đây là phần giải đáp một số câu hỏi thường thấy về hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng CDS mà bạn có thể gặp phải:
1. Hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng CDS xuất hiện lần đầu tiên khi nào?
Hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng (CDS) được giới thiệu lần đầu vào năm 1994 bởi Ngân hàng JP Morgan Inc của Mỹ, đây được coi là một bước cải cách quan trọng trong quản lý rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, CDS chỉ thực sự trở nên phổ biến trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, bởi vì giai đoạn này không có một công cụ hoặc khung pháp lý nào để điều chỉnh các giao dịch hoán đổi tín dụng.
Trong thời điểm đó, khối lượng giao dịch hoán đổi tín dụng của CDS đã đạt đến con số 62,2 nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, chỉ sau vài năm, số lượng giao dịch này đã giảm hơn 50% nhờ có sự điều chỉnh về quy mô và quản lý rủi ro tín dụng.
2. CDS trong xuất nhập khẩu là gì?
Bạn đang thắc mắc CDS trong xuất nhập khẩu là gì hay CDS trong Logistics là gì nhưng vẫn chưa có lời giải đáp? Trong trường hợp này, CDS đề cập đến ứng dụng khai báo hải quan được công ty GOL phát triển và nghiên cứu. Được biết đến dưới tên gọi CDS Live, đây là phiên bản trực tuyến của phần mềm khai báo và quản lý tờ khai Hải quan CDS do Công ty GOL cung cấp, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc thực hiện khai báo thông tin điện tử online.
CDS Live hoạt động dựa trên mô hình phần mềm dưới dạng dịch vụ (Software-as-a-Service), cho phép người dùng thiết lập và quản lý tờ khai trực tuyến. Công cụ này cho phép doanh nghiệp gửi và nhận hồi đáp từ hệ thống hải quan, điều chỉnh nội dung tờ khai và thực hiện các tác vụ khác thông qua tài khoản của doanh nghiệp tại trung tâm dịch vụ dữ liệu của GOL. Điều này đồng nghĩa với việc mọi nhân viên phụ trách xuất nhập khẩu của doanh nghiệp có thể làm việc từ mọi nơi, mọi lúc để giải quyết các vướng mắc cho đến khi hoàn tất quy trình đăng ký tờ khai.
Trên đây là nội dung mà Phương Nam 24h muốn chia sẻ đến bạn về khái niệm CDS là gì cũng như cung cấp những thông tin liên quan nhằm giúp bạn hiểu đúng về hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng. Việc nhận thức rõ về vấn đề này là rất quan trọng để bạn có thể đưa ra các quyết định tài chính thông minh, hiệu quả và có lợi cho mình. Bên cạnh đó, để tận dụng lợi ích của CDS một cách bền vững, bạn cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng cùng với khả năng phân tích nhạy bén để đảm bảo tính minh bạch và tránh được những rủi ro tài chính tiềm tàng.
