Trong tương lai, xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam hứa hẹn sẽ mang đến những biến đổi đáng kể và cơ hội mới cho các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực này. Được xem như "mạch máu" của hoạt động kinh tế, logistics đóng vai trò không thể thiếu trong việc liên kết, vận chuyển và quản lý nguồn tài nguyên một cách hiệu quả.
Sự gia tăng trong xuất nhập khẩu, bùng nổ của thương mại điện tử cũng như hội nhập quốc tế đã thúc đẩy sự phát triển của ngành logistics ở Việt Nam theo hướng đa dạng hóa và chuyên nghiệp hơn. Điều quan trọng là làm thế nào chúng ta có thể nắm bắt và tận dụng những xu hướng này để phát triển bền vững, đồng thời đóng góp tích cực vào sự phồn thịnh của nền kinh tế quốc gia. Để hiểu rõ hơn về những vấn đề này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.
Khái quát về ngành logistics
Trước khi khám phá xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam, bạn cần hiểu rõ hơn về khái niệm cũng như vai trò của lĩnh vực này đối với nền kinh tế nước ta hiện nay.
1. Logistics là gì?
Logistics có nhiều cách định nghĩa khác nhau. Trong số đó, phương pháp tiếp cận được sử dụng phổ biến nhất là từ Hội đồng Quản trị Logistics Mỹ (CLM). Theo góc nhìn của CLM, "Logistics là quá trình hiệu quả trong việc lập kế hoạch, tổ chức, thực hiện, đồng thời kiểm soát việc lưu chuyển, dự trữ, cung cấp dịch vụ và thông tin liên quan từ nơi xuất phát ban đầu đến tay tiêu dùng cuối cùng, nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của mọi khách hàng".
Hiểu một cách đơn giản, logistics là một chuỗi liên tục các hoạt động được tổ chức và triển khai từ giai đoạn trước sản xuất (quá trình chuẩn bị nguồn cung ứng, thực hiện mua sắm nguyên vật liệu) cho đến khi hàng hóa cuối cùng được phân phối (đến tay người tiêu dùng). Do đó, lĩnh vực này đóng vai trò không thể thiếu, là “xương sống” trong sự phát triển của nền kinh tế, đảm bảo toàn bộ hoạt động thương mại được diễn ra một cách suôn sẻ và liền mạch.
2. Vai trò của ngành logistics đối với nền kinh tế Việt Nam
Là trụ cột của nền kinh tế, ngành logistics luôn đi cùng với mọi hoạt động sản xuất kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa chu trình lưu thông từ nguyên liệu đầu vào đến khâu tiêu thụ sản phẩm. Do đó, các tổ chức có khả năng xây dựng và duy trì một hệ thống quản lý logistics hiệu quả sẽ tạo ra lợi thế, giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển, tối giản quy trình, từ đó gia tăng sức mạnh cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Hơn nữa, logistics còn đóng góp quan trọng cho hoạt động marketing. Thông qua việc đảm bảo sản phẩm được giao hàng đúng thời hạn, địa điểm và chất lượng tốt nhất, logistics góp phần làm hài lòng và thỏa mãn nhu cầu của khách hàng, góp phần tạo điều kiện phát triển thuận lợi cho hoạt động kinh doanh.
Tình hình logistics ở Việt Nam hiện nay
Theo lời Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam, đợt bùng nổ đại dịch Covid-19 đã tạo ra những vấn đề mới cho chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là ở khu vực châu Á. Cụ thể, ngành logistics đã đối mặt với những sự gián đoạn và rạn nứt mới trong chuỗi cung ứng. Mặc dù chính phủ quốc gia đã nỗ lực duy trì hoạt động lưu thông hàng hóa nhưng ngành này vẫn không thể tránh khỏi việc gánh chịu những tác động tiêu cực.
Cả hàng hóa xuất nhập khẩu và hoạt động lưu thông trong nước đều bị đình trệ, đặc biệt là trong thời kỳ áp dụng biện pháp giãn cách xã hội, đóng cửa khẩu và hạn chế di chuyển để kiểm soát đại dịch. Đáng chú ý, có tới 60% doanh nghiệp Logistics đã phải thu hẹp quy mô sản xuất và ghi nhận sự giảm đáng kể trong doanh thu kể từ khi đợt dịch bùng phát.
Thêm vào đó, tình hình logistics ở Việt Nam hiện nay đang đối mặt với việc thiếu hụt nguồn nhân lực, cùng ảnh hưởng về sức khỏe, tinh thần và hiệu suất làm việc của đội ngũ nhân viên do tác động của Covid-19. Trong bối cảnh tiến trình hội nhập và khôi phục bình thường diễn ra, việc tìm kiếm giải pháp cho các thách thức này trở thành một vấn đề khó khăn đòi hỏi sự quyết đoán từ phía các nhà lãnh đạo.
Vì dịch bệnh đã bùng phát mạnh ở nhiều vùng, ngành logistics gần như bị đình trệ trong hầu hết các hoạt động. Trong đó, quá trình sản xuất tại nhà máy, vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu đã phải gánh chịu tác động không nhỏ từ tình hình này.
Tuy nhiên, dịch bệnh cũng tạo ra cơ hội cho một số phân khúc như thương mại điện tử, bán hàng online,... có khả năng phát triển mạnh và thậm chí đối mặt với tình trạng quá tải bởi số lượng người yêu thích mua sắm tại nhà đã tăng đột ngột. Điều này đem đến một bề dày cơ hội, song cũng đồng thời đặt ra thách thức đối với phân khúc này.
Rõ ràng, với sự chênh lệch trong các phân khúc này, nếu không thực hiện các chiến lược hợp lý để chuẩn bị, phân tích và thích nghi với xu hướng phát triển của ngành logistics tại Việt Nam, cả doanh nghiệp và khách hàng đều sẽ đối mặt với nhiều khó khăn.
Xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam những năm tới
Xu hướng logistics tại Việt Nam trong những năm tới đang hứa hẹn mở ra một tương lai đầy triển vọng và nhiều cơ hội mới. Với việc gia tăng không ngừng của kinh doanh quốc tế, sự phổ biến của thương mại điện tử và đổi mới công nghệ hiện tại, logistics tại Việt Nam đang chứng kiến những thay đổi đáng kể trong cách hoạt động cũng như phát triển.
1. Ứng dụng công nghệ 4.0 và tự động hóa trong ngành logistics
Chuyển đổi số trong chuỗi cung ứng (Digital transformation) là quá trình áp dụng các giải pháp công nghệ nhằm tối ưu hóa quy trình lưu thông sản phẩm, tăng cường tính nhanh nhẹn và hiệu quả hơn với khối lượng giao dịch lớn. Chẳng hạn như: xây dựng hệ thống IoT (Internet of Things) bao gồm nhiều thiết bị đầu cuối cho phép truyền dữ liệu trên toàn bộ hệ thống như cảng biển, kho bãi,... mà không cần thủ công nhập liệu.
Thêm vào đó, nhiều doanh nghiệp trên toàn cầu đã ứng dụng những thành tựu nổi bật của công nghệ 4.0 như máy bay tự lái với trí tuệ nhân tạo (AI), nền tảng điện toán đám mây, công nghệ blockchain, ERP,.... Tại Việt Nam, theo hướng phát triển của ngành Logistics, nhiều doanh nghiệp đang tự chủ động xây dựng các hệ thống hệ sinh thái số, nền tảng ePORT giúp giải quyết hiệu quả các hoạt động logistics từ việc khai thác cảng đến giao nhận hàng hóa, dịch vụ, quản lý hóa đơn và chứng từ,... một cách nhanh chóng.
2. Xu hướng logistics trong lĩnh vực thương mại điện tử
Trong giai đoạn giãn cách xã hội, việc hạn chế di chuyển và tiếp xúc trực tiếp do dịch bệnh thì tỷ lệ mua sắm trực tuyến đã tăng lên với tốc độ chóng mặt. Để có khả năng cạnh tranh hiệu quả trong lĩnh vực này, các doanh nghiệp cần tập trung hơn vào việc đáp ứng yêu cầu của khách hàng trong quá trình giao nhận hàng hóa, đảm bảo tính nhanh chóng và an toàn, đồng thời tối ưu hóa nguồn lợi tiềm năng cho tổ chức.
Ngoài ra, việc chủ động trong vận chuyển, tích hợp công nghệ vào hệ thống logistics, mở rộng quy mô của kho bãi và tăng cường điểm phân phối hàng hóa để đáp ứng nhu cầu của cả người mua lẫn người bán, đóng góp vào việc duy trì sự thu hút của việc mua sắm trực tuyến. Điều này cũng thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của ngành logistics trong thời gian tới.
3. Xu hướng "xanh hóa" ngành logistics
Song song với sự phát triển bền vững của chuỗi cung ứng thì khái niệm logistics xanh (green logistics) đang dần trở thành một xu hướng được quan tâm cấp thiết hiện nay. Logistics xanh thể hiện những chiến lược và phương pháp quản lý hoạt động phân phối hiệu quả, nhằm mục tiêu giảm thiểu khí thải độc hại, hạn chế sử dụng các nguồn năng lượng không tái tạo (như dầu, than, khí đốt), đồng thời giới hạn tác động gây ô nhiễm, chống biến đổi khí hậu và lãng phí tài nguyên thiên nhiên.
Mặc dù, ngành logistics chưa thể hoàn toàn từ bỏ việc sử dụng nguồn năng lượng không tái tạo, tuy nhiên, trong tương lai gần, xu hướng phát triển của logistics xanh sẽ tập trung hơn vào việc tối ưu hóa các quy trình liên quan đến sản xuất, mua sắm, quản lý kho và vận chuyển, nhằm giảm thiểu lãng phí nhiên liệu một cách tối đa.
4. Mua bán sáp nhập (M&A) trong logistics
Vietnam Report đã đưa ra dự báo rằng khoảng 2 - 3 năm sắp tới, làn sóng M&A vẫn tiếp tục hoạt động sôi nổi trong lĩnh vực vận tải và logistics, chủ yếu do áp lực cạnh tranh dồn dập trong bối cảnh hội nhập quốc tế, sự tiến bộ của khoa học công nghệ cùng tác động của cuộc cách mạng công nghiệp kỹ thuật số.
Thực tế, song song với xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam là mức độ cạnh tranh yếu kém của các doanh nghiệp trong nước, chính điều này đã mở ra cơ hội lớn cho nhiều công ty nước ngoài khai thác vào thị trường nước ta thông qua hoạt động M&A. Hình thức cho phép họ tận dụng mạng lưới có sẵn, chia sẻ nguồn khách hàng và học hỏi kinh nghiệm vận hành nội địa.
Ví dụ, trong năm 2019, nhiều thương vụ M&A có giá trị hàng triệu đô đã được thực hiện. Đáng chú ý như Tập đoàn Symphony International Holdings (Singapore) đã đầu tư vào Công ty CP Giao nhận và Vận chuyển Indo Trần (ITL Corp) từ Singapore Post với giá 42,6 triệu USD và SSJ Consulting đã chi gần 40 triệu USD để mua 10% cổ phần có quyền biểu quyết của Gemadept.
Tuy nhiên, hoạt động M&A cũng đặt ra thách thức đối với công ty trong nước khi họ phải cải tiến và đổi mới để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh. Mặt khác, đây cũng là cơ hội tốt để chúng ta học hỏi thêm kinh nghiệm, chuyển giao công nghệ và giảm bớt chi phí logistics từ những doanh nghiệp có kinh nghiệm trong nhiều quốc gia.
5. Đầu tư kho, trung tâm logistics và chuỗi cung ứng lạnh
Ngày nay, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thương mại điện tử đã gia tăng đáng kể. Song song đó là nhu cầu ngày càng lớn về thuê mặt bằng để lưu giữ, phân loại hàng hóa và hoàn tất đơn hàng. Nhiều doanh nghiệp đã nhận thức được tầm quan trọng của xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam nên đã tiến hành đầu tư xây dựng các hệ thống kho, trung tâm logistics, tạo ra các dịch vụ chuyên nghiệp như vận tải, đóng gói và phân phối đơn hàng theo một cách hiện đại và chất lượng cao. Đến đầu năm 2019, đã có 6 trung tâm logistics lớn trên toàn quốc đã được khởi đầu xây dựng và đưa vào hoạt động.
Trong thời gian gần đây, chuỗi cung ứng lạnh đã ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể nhờ sự mở rộng của các kho lạnh, sự phát triển trong lĩnh vực thực phẩm, chế biến, dược phẩm và công nghệ. Theo công ty nghiên cứu thị trường Allied Market Research (2019), thị trường chuỗi cung ứng lạnh toàn cầu đã đạt giá trị 159,9 tỷ USD năm 2018 và dự kiến sẽ tăng lên khoảng 590 tỷ USD vào năm 2026. Mặc dù chuỗi cung ứng lạnh nói chung và kho lạnh nói riêng tại Việt Nam từng bị đánh giá là nhỏ bé và chưa mạnh mẽ, nhưng hiện nay thị trường này đang mở ra những cơ hội lớn và kỳ vọng sẽ đạt được những bước tiến mới trong những năm tới.
6. Đảm bảo tính minh bạch của chuỗi cung ứng
Trong bối cảnh biến đổi do dịch bệnh, các nước trên toàn cầu đã nhận thấy rõ rệt nguy cơ khi tập trung quá mức việc gia công sản xuất chỉ tại một địa điểm như Trung Quốc. Do đó, xu hướng dịch chuyển các công xưởng sang khu vực Đông Á, trong đó có Việt Nam, đang dần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn. Quá trình dịch chuyển này sẽ kích thích việc tăng cường sự minh bạch và công khai trong chuỗi cung ứng.
Điều này cũng đòi hỏi tất cả các bên tham gia phải sẵn sàng chia sẻ dữ liệu, bao gồm thông tin về thương hiệu, nhà cung cấp cũng như các cơ quan liên quan trong chuỗi cung ứng. Nguyên nhân là do việc sử dụng dữ liệu nguồn mở sẽ cho phép các bên có khả năng nhanh chóng phát hiện lỗi, thích nghi linh hoạt với biến đổi, khắc phục vấn đề về môi trường và xã hội một cách hiệu quả.
Những thách thức của doanh nghiệp Việt Nam trước xu hướng logistics
Đứng trước những xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam hiện nay, các doanh nghiệp đang phải đối mặt với một loạt thách thức đáng kể. Thương mại điện tử, sự gia tăng của chuỗi cung ứng toàn cầu cũng như tiến bộ của công nghệ đã mang lại nhiều cơ hội mới, nhưng cũng đã đặt ra một số vấn đề phức tạp mà doanh nghiệp cần đối mặt và vượt qua.
1. Chất lượng cơ sở hạ tầng kém
Hạ tầng logistics tại Việt Nam gồm hai nhóm chính: giao thông và công nghệ.
- Hạ tầng giao thông: mạng lưới đường bộ, đường thủy, đường sắt và đường hàng không cùng với các cơ sở hỗ trợ như sân bay, nhà ga, cảng biển,....
- Hạ tầng công nghệ: các hệ thống phần mềm và thiết bị điện tử hỗ trợ quản lý quy trình, vận chuyển, lưu trữ, nhập xuất hàng hóa và kiểm kê.
Hiện tại, hệ thống hạ tầng logistics tại Việt Nam vẫn còn thiếu sự hoàn thiện và đồng bộ. Đặc biệt, mạng lưới đường bộ (nhất là đường cao tốc) giữa các khu vực và quy hoạch cảng biển, kho bãi vẫn còn phân tán cũng như thiếu sự kết nối. Điều này đã mang đến một rào cản lớn cho sự phát triển của các hoạt động vận chuyển, quản lý lưu kho và quy trình cung ứng tại Việt Nam.
2. Thiếu nhạy bén trước sự thay đổi của thị trường
Ngành logistics đang phát triển với tốc độ mạnh mẽ, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực từ sản xuất công nghiệp cho đến thương mại và dịch vụ. Do vậy, đảm bảo doanh nghiệp có thể nắm vững các xu hướng phát triển logistics toàn cầu là điều cần thiết.
Tuy nhiên, với khả năng dự báo và phân tích còn hạn chế, cùng vấn đề thiếu cập nhật thông tin định kỳ, nhiều doanh nghiệp đã không thể đối phó linh hoạt với các mối nguy hại trong bối cảnh hiện tại. Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang trong trạng thái bị động trước những biến đổi của môi trường kinh doanh. Điều này có thể khiến họ bỏ lỡ những cơ hội quý báu từ thị trường toàn cầu.
3. Khan hiếm các giải pháp sáng tạo
Các hoạt động logistics tại doanh nghiệp Việt Nam hiện nay chủ yếu đều tuân theo quy trình tiêu chuẩn truyền thống. Chính vì thế, việc áp dụng công nghệ thông minh có khả năng sẽ thúc đẩy tính linh hoạt trong dịch vụ logistics tại Việt Nam nhưng điều quan trọng là tư duy của các doanh nghiệp ngày nay vẫn còn hạn chế trong vấn đề tìm kiếm giải pháp sáng tạo. Đáng chú ý, nguồn nhân lực vẫn còn hạn chế ngay cả khi đã áp dụng giải pháp chuyển đổi số. Mặt khác, quản lý và thực hiện chuỗi cung ứng vẫn còn phức tạp, dẫn đến việc quá trình lưu thông hàng hóa chưa được tối ưu.
4. Hạn chế về nguồn nhân lực logistics
Một trong những thách thức quan trọng đối với ngành logistics là tình trạng nguồn nhân lực ở Việt Nam vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế, không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng. Số liệu từ cuộc khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ logistics Việt Nam (VLA) cho thấy, chỉ khoảng 5 - 7% tổng số lao động đã được đào tạo đầy đủ về ngành logistics. Vì vậy, để tối ưu hoá hoạt động, các doanh nghiệp cần tập trung vào công tác đào tạo và nâng cao kiến thức cho nhân viên như tổ chức buổi đào tạo nội bộ, khóa học ngoại giờ hoặc các sự kiện học hỏi như workshop.
Không chỉ kiến thức chuyên ngành, tiếng Anh cũng đặc biệt quan trọng trong ngành Logistics bởi vì lĩnh vực này đòi hỏi việc giao tiếp với đối tác, khách hàng quốc tế và nhà cung cấp nước ngoài. Bên cạnh đó, khả năng đọc hiểu các chứng từ, tài liệu, giấy tờ chuyên ngành bằng tiếng Anh cũng là một yếu tố quan trọng giúp tối ưu hóa quá trình làm việc trong lĩnh vực này.
Trên đây là nội dung mà Phương Nam 24h muốn chia sẻ đến bạn về những xu hướng phát triển logistics ở Việt Nam trong tương lai. Hy vọng với thông tin hữu ích mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn nắm bắt được các cơ hội mới cũng như những thách thức của lĩnh vực này, từ đó có thể áp dụng các biện pháp để giúp doanh nghiệp của mình thích ứng với sự biến đổi kinh tế sau đại dịch, tạo điều kiện cho sự phát triển của ngành trong tương lai gần.
