Trong mọi doanh nghiệp, tổ chức dù là lớn hay nhỏ đi chăng nữa thì nguồn nhân lực cũng đều đóng một vai trò vô cùng quan trọng, có ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và sự tồn vong sau này. Chính vì thế, việc không ngừng nâng cao chất lượng làm việc của đội ngũ nhân viên chính là điều mà các doanh nghiệp đều rất quan tâm. Tuy nhiên, trước khi thực hiện việc này thì bạn cần phải hiểu được nguồn nhân lực là gì cũng như đặc điểm và vai trò của nguồn nhân lực.
Tìm hiểu khái niệm nguồn nhân lực
1. Nhân lực là gì?
Về cơ bản, nhân lực được hiểu là nguồn lực xuất phát từ trong chính bản thân mỗi con người, bao gồm trí tuệ và thể lực. Khi nguồn lực gia tăng thì cũng đồng nghĩa với sự phát triển của con người. Đến khi nguồn lực này đủ lớn sẽ có thể đáp ứng các điều kiện cần thiết để chúng ta tham gia vào hoạt động lao động, sản xuất. Cũng chính vì vậy nên nhân lực có sự khác biệt rất lớn với các nguồn lực khác trong doanh nghiệp, ví dụ như: nguồn vốn, máy móc thiết bị, công nghệ,....
2. Nguồn nhân lực là gì?
Tùy thuộc vào cách tiếp cận của mỗi người nên đã xuất hiện nhiều cách hiểu khác nhau về khái niệm nguồn nhân lực. Theo Liên Hợp Quốc thì nguồn nhân lực chính là kiến thức, năng lực, kỹ năng, sự sáng tạo của con người và sẽ có ảnh hưởng đến sự phát triển của mỗi cá nhân cũng như tổ chức. Với định nghĩa này thì nguồn lực con người sẽ giống như một nguồn vốn, bên cạnh các loại vốn mà chúng ta thường biết đến như: vốn tiền tệ, tài nguyên thiên nhiên, công nghệ.
Nếu như xét theo nghĩa rộng, nguồn nhân lực chính là nguồn lực cung cấp sức lao động cho quá trình sản xuất, giúp thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Chính vì thế, bạn cũng có thể hiểu khái niệm này sẽ bao gồm toàn bộ dân cư có thể phát triển bình thường.
Còn khi xét theo nghĩa hẹp, khái niệm nguồn nhân lực có nghĩa là khả năng lao động của xã hội. Đây chính là nguồn lực ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm các nhóm dân cư đang trong độ tuổi lao động và có khả năng tham gia vào các hoạt động sản xuất. Họ có đầy đủ các yếu tố cả về thể lực và trí lực để có thể sử dụng trong quá trình lao động.
Nguồn nhân lực sẽ được biểu hiện ở hai mặt đó là về số lượng và về chất lượng. Trong đó:
- Yếu tố số lượng có nghĩa là tổng số những người nằm trong độ tuổi lao động theo quy định của nhà nước và hiện đang làm việc, cung cấp nguồn lực của mình cho các hoạt động sản xuất.
- Yếu tố chất lượng sẽ bao gồm sức khỏe, kiến thức, trình độ chuyên môn và cả trình độ lành nghề của người lao động. Như vậy, nguồn nhân lực trong yếu tố này sẽ bao gồm cả những người đang trong độ tuổi lao động đang tham gia vào quá trình lao động và cả những người đang có nhu cầu, tích cực tìm kiếm việc làm.
Nếu như theo biểu hiện của nguồn lao động về mặt số lượng như vậy thì sẽ có một số trường hợp được tính là nguồn nhân lực nhưng không phải là nguồn lao động. Đó chính là những người không có việc làm và cũng không tích cực tìm kiếm công việc. Có thể đó là bởi vì họ đang không có nhu cầu tìm việc hoặc những người dù trong độ tuổi lao động nhưng vẫn còn đang đi học.
Từ xưa đến nay, con người đã được xem là một nguồn tài nguyên đặc biệt, là nguồn lực quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế. Chính vì thế, việc phát triển con người chính là mục tiêu trọng tâm trong công cuộc phát triển nguồn nhân lực. Chăm lo, đầu tư cho con người chính là một khoản đầu tư mang tính chiến lược, tạo cơ sở cho sự phát triển bền vững, thịnh vượng của mọi quốc gia.
Đặc điểm của nguồn nhân lực trong doanh nghiệp
Sau khi đã hiểu về khái niệm, tiếp theo đây bạn cần nắm được các đặc điểm chính của nguồn lực con người trong một doanh nghiệp, tổ chức. Trong đó, có bốn đặc điểm chính về nguồn lực con người đó là:
1. Sức lao động nằm trong cơ thể sống của con người
Muốn nhân viên làm việc với năng suất tối đa thì điều đầu tiên doanh nghiệp cần làm đó chính là đảm bảo về yếu tố tiền lương và môi trường làm việc cho họ.
- Đối với tiền lương, nên trả theo định kỳ để người lao động có đủ ngân sách chi tiêu cho các chi phí sinh hoạt hàng ngày và thỏa mãn các nhu cầu của họ. Tính chất định kỳ này nên có độ ngắn nhất định để người lao động kịp thời chi trả các khoản chi phí. Có thể nói, tiền lương chính là một phạm trù xã hội và cần phải theo quy luật đó là tiền lương thực tế ngày càng tăng nhằm đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng trong sinh hoạt của người lao động.
- Đối với môi trường làm việc thì nhà quản trị, cấp quản lý trong doanh nghiệp cần phải nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng để tạo ra một môi trường năng động, sáng tạo. Có như vậy, người lao động mới được thỏa mãn các nhu cầu cần thiết của mình trong quá trình hoạt động, lao động tập thể.
2. Trình độ của người lao động có thể thay đổi theo nhiều hướng
Một đặc điểm cơ bản khác của nguồn nhân lực đó chính là trình động lao động sẽ có sự thay đổi theo các chiều hướng khác nhau. Đó có thể là khi càng làm việc, trình động lao động sẽ ngày càng tăng lên. Hoặc ngược lại, càng làm việc thì trình độ lao động lại càng giảm xuống. Hay bên cạnh đó, trình độ lao động cũng có thể sẽ hầu như không thay đổi dù cho đã làm việc trong một thời gian dài.
3. Nhận thức của nhà quản trị về nguồn nhân lực ngày càng thay đổi
Không chỉ có sự thay đổi trong người lao động mà nhận thức của nhà quản trị về nguồn nhân lực cũng sẽ khác đi theo thời gian. Cụ thể:
- Có những nhà quản trị xem nguồn lực con người là tài chuyên vô giá. Vậy nên, họ sẽ đối xử với nhân viên của mình theo cách tôn trọng, luôn tìm cách khích lệ để nhân viên không ngừng cố gắng cống hiến và phát huy tài tăng của mình trong công việc.
- Có những nhà quản trị xem nguồn lực con người cũng giống như những nguồn tài nguyên khác. Theo cách này thì doanh nghiệp vẫn sẽ có thể tồn tại, nhưng chắc chắn sẽ khó có thể nâng cao hiệu quả trong kinh doanh.
- Ngoài ra, còn có những nhà quản trị có thái độ coi thường nguồn nhân lực. Họ sẽ ứng xử theo nguyên lý thiếu tôn trọng con người mà chỉ tính đến tiền lương.
4. Nguồn nhân lực tồn tại trong thị trường cạnh tranh
Thị trường lao động chính là nơi mà người có sức lao động và doanh nghiệp sẽ gặp nhau, cùng thỏa thuận về việc công ty sẽ sử dụng sức lao động. Chính vì thế, việc cạnh tranh sẽ là điều bắt buộc, trong đó có cạnh tranh để sử dụng lao động và cạnh tranh để tìm kiếm việc làm.
Hơn hết đó là trong thời đại toàn cầu hóa như hiện nay, việc cạnh tranh đã được mở rộng hơn rất nhiều. Người lao động thì có thể di chuyển, đến các nước khác nhau để tìm kiếm công việc. Còn nhà tuyển dụng thì cũng có quyền thuê người lao động từ nước ngoài.
Vai trò của nguồn nhân lực
Có lẽ ai cũng hiểu, nguồn nhân lực có vai trò to lớn, không chỉ đối với sự tồn vong của một doanh nghiệp mà còn đối với sự phát triển của đất nước. Cụ thể, những vai trò chính của nguồn lực con người cần được nói đến ở đây đó là:
1. Tạo nên sự phát triển cho tổ chức
Các nhà chiến lược kinh doanh luôn xem nguồn nhân lực chính là nguồn lực quan trọng nhất của doanh nghiệp. Đơn giản đó là vì chỉ khi nhân viên được nâng cao trình độ nghiệp vụ thì doanh nghiệp mới có thêm sức mạnh để cạnh tranh trên thị trường, còn các nguồn lực khác thì không thể làm được điều đó.
Chính vì thế, việc hoạch định nguồn nhân lực cho từng phòng ban, chọn đúng người, giao đúng việc và biết cách giữ cũng như phát triển nhân tài chính là hoạt động vừa mang tính chiến lược ngắn hạn, vừa là dài hạn đối với doanh nghiệp. Trong đó, chiến lược ngắn hạn chính là việc hoàn thành chỉ tiêu sản xuất và cung ứng trong thời gian quy định theo kế hoạch. Còn chiến lược dài hạn chính là sự ổn định sản xuất, chuỗi cung ứng, tăng sự linh hoạt, sáng tạo cũng như gìn giữ bản sắc và văn hóa doanh nghiệp. Đây mới chính là những điều giúp cho tổ chức có thêm lợi thế cạnh tranh.
Có thể nói rằng, trong thời buổi nền kinh tế mở như hiện nay, nguồn nhân lực được xem là yếu tố then chốt mà doanh nghiệp cần quan tâm. Chỉ khi đó, doanh nghiệp mới nắm lấy được những cơ hội để phát triển nhằm tăng năng suất và hiệu quả trong kinh doanh.
2. Nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp
Khi xã hội đã chuyển sang nền kinh tế tri thức thì các nguồn lực của doanh nghiệp như: nguồn vốn, máy móc, nguyên vật liệu,... đã không còn quá quan trọng nữa. Thay vào đó, nguồn vốn trí tuệ được xem là tài sản vô hình sẽ đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp doanh nghiệp trong việc hoạch định chiến lược, từ đó gia tăng năng lực cạnh tranh.
3. Nguồn lực vô tận của tổ chức
Nguồn nhân lực chính là năng lực vô tận cho sự sáng tạo và kiến tạo của một doanh nghiệp, tổ chức. Vậy nên, các doanh nghiệp cần phải thấu hiểu tâm sinh lý con người để đưa ra chiến lược nhằm giữ cho nhân sự ổn định và tối ưu hóa nguồn lực con người. Điều này cần phải được thực hiện một cách toàn diện nhất dựa trên ba khía cạnh đó là cơ cấu, điều hành và phát triển.
- Về cơ cấu chính là xây dựng cách lãnh đạo cho nguồn nhân lực, tạo cho họ các hệ thống phù hợp để điều khiển quá trình làm việc.
- Về điều hành có nghĩa là chỉ đạo nguồn nhân lực thông qua cách ứng xử, giao tiếp giữa nhân viên và lãnh đạo, kiểm soát hoạt động làm việc của nhân sự.
- Về phát triển chính là việc lãnh đạo hướng dẫn nhân viên để họ có thể học hỏi và hoàn thiện thêm các kỹ năng cứng cũng như kỹ năng mềm cần thiết, góp phần vào việc xây dựng cơ cấu, điều hành tổ chức.
4. Nguồn nhân lực tác động tới sự phát triển kinh tế xã hội
Yếu tố nguồn nhân lực có vai trò vô cùng quan trọng, không chỉ là mục tiêu, động lực sự phát triển mà bên cạnh đó còn tạo ra điều kiện để hoàn thiện chính bản thân con người. Khi trải qua mỗi giai đoạn phát triển, con người sẽ có thêm sức mạnh, tăng nguồn động lực cho sự phát triển của nền kinh tế xã hội.
Ngày nay, trình độ khoa học và công nghệ có tác động rất lớn đến tiềm năng kinh tế của một đất nước. Mà hai yếu tố này lại phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện giáo dục. Nếu một đất nước dù có công nghệ ngoại nhập tiên tiên nhưng tiềm lực khoa học trong nước còn yếu kém thì cũng sẽ dẫn đến thất bại.
Sự yếu thế này chính là bởi vì đất nước đó thiếu đi những chuyên gia giỏi trong lực vực khoa học công nghệ, thiếu đội ngũ kỹ thuật viên lành nghề. Khi đó, những công nghệ mới sẽ không được ứng dụng một cách hiệu quả nhất. Vậy nên, không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc hoặc là đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển, hoặc là chịu chấp nhận sự tụt hậu.
Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực chất lượng
Con người có vai trò quan trọng trong bất kỳ một tổ chức, doanh nghiệp, nhưng không phải lúc nào họ cũng góp sức vào sự thành công. Chính vì thế, việc phát triển nguồn nhân lực, để họ có cả phẩm chất, năng lực và đạo đức luôn được các doanh nghiệp chú trọng. Có một số cách sau để đạt được điều này đó là:
- Chuyên môn hóa công việc và các kỹ năng cứng, để người lao động được tập trung vào một nhiệm vụ cụ thể.
- Thực hiện công tác giáo dục, đào tạo chất lượng nguồn nhân lực.
- Xây dựng nơi làm việc đảm bảo an toàn lao động, môi trường năng động, sáng tạo, cho phép nhân viện được thể hiện khả năng của mình ở mức tối đa.
- Nâng cao cơ sở hạ tầng, cung cấp điều kiện làm việc tốt nhất cho nhân viên.
- Xây dựng một môi trường khuyến khích kinh doanh, cho phép doanh nghiệp sử dụng nguồn nhân lực tiềm năng trong nền kinh tế mà không chịu sự chi phối của nhà nước.
Trên đây là những chia sẻ của đội ngũ biên tập viên Phương Nam 24h để bạn hiểu hơn về nguồn nhân lực là gì cũng như các đặc điểm, vai trò. Có thể thấy rằng, đây chính là yếu tố then chốt, tác động đến sự phát triển của doanh nghiệp, tổ chức và cả quốc gia. Hi vọng rằng qua bài viết, bạn đã hiểu rõ hơn về nguồn lực con người trong điều kiện ngày nay, từ đó tận dụng tối đa cho sự phát triển của doanh nghiệp.
