Chắc hẳn, thời gian là một từ đã khá quen thuộc với tất cả mọi người. Nhưng đôi khi, chúng ta thường có thói quen bỏ qua việc tìm hiểu những điều đã thân thuộc, hay bên cạnh đó, khái niệm thời gian cũng được đánh giá và khá khó để hiểu một cách tường tận. Khoa học, triết học, tôn giáo, nghệ thuật đều đưa ra những định nghĩa khác nhau về thời gian, nhưng lại có sự tương đồng về hệ thống đo lường. Vậy chính xác thì thời gian là gì? Có những điều bí ẩn nào mà chúng ta vẫn còn chưa biết hết về thời gian? Tất cả những câu hỏi trên sẽ được chúng tôi giải đáp trong bài viết này.
Thời gian là gì?
Theo như các nhà vật lý định nghĩa thời gian chính là sự tiến triển của các sự kiện từ quá khứ cho đến hiện tại và rồi sẽ là tương lai. Về cơ bản, nếu như một hệ thống không thay đổi thì nó sẽ tồn tại mãi mãi với thời gian. Hay bạn cũng có thể coi thời gian là chiều thứ tư của thực tại, dùng để mô tả các sự kiện diễn ra trong không gian ba chiều. Thời gian không phải là thứ để chúng ta có thể nhìn thấy, chạm hoặc đếm được. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có khả năng đo lường được sự chuyển động của thời gian.
Một số thuật ngữ liên quan đến thời gian
Có hai thuật ngữ khác cũng liên quan đến thời gian mà có lẽ bạn cũng thường xuyên được nghe nói đến đó là mốc thời gian và khoảng thời gian. Vậy thì hai thuật ngữ này sẽ được hiểu như thế nào?
1. Mốc thời gian là gì?
Mốc thời gian chính là thời điểm bạn chọn để đánh dấu sự bắt đầu của một việc nào đó. Thông qua việc đặt ra mốc thời gian bắt đầu và kết thúc cho một kế hoạch hay mục tiêu, bạn có thể dễ dàng xác định được những công việc cần làm để hoàn thành nhiệm vụ.
Người ta thường nói “thời gian quý như vàng”, nhưng thực tế thì vẫn có rất nhiều người đang sử dụng thời gian một cách lãng phí. Hầu như họ vẫn chưa có sự nhận thức đúng đắn về điều này mà đã sử dụng thời gian vào những việc không hợp lý. Chính sự lãng phí này có thể sẽ làm ảnh hưởng đến công việc cũng như các mối quan hệ của bạn.
2. Khái niệm khoảng thời gian là gì?
Khoảng thời gian là một chuỗi thời gian liên tiếp có thể kéo dài trong nhiều phút, nhiều giờ, nhiều ngày. Trong khoảng thời gian sẽ bao gồm các mốc thời gian như thời điểm bắt đầu, thời điểm kết thúc và sẽ có các cách đo khác nhau tùy thuộc vào bản chất và hoạt động được xem xét.
Thời gian được tính như thế nào?
Trước khi tìm hiểu về cách tính thời gian, bạn cần phải nắm được một số đặc điểm cơ bản đó là:
- Thời gian là một hằng số và là tài nguyên chung của tất cả mọi người.
- Dù chúng ta không thể nhìn thấy thời gian bằng mắt được nhưng chúng vẫn luôn vận động và không dừng lại.
- Không thể tự ý điều chỉnh được thời gian.
- Không thể đem thời gian ra để thực hiện mua bán, trao đổi.
Có rất nhiều cách tính thời gian, ví dụ như bạn có thể dùng đơn vị năm, tháng, ngày, giờ, phút, giây, trong đó, đơn vị cơ sở chính là ngày. Cách quy đổi thời gian được tính như sau:
- Một phút bằng 60 giây.
- Một giờ bằng 60 phút.
- Một ngày có 24 giờ.
- Một tuần có 7 ngày.
- Một tháng có từ 28 đến 31 ngày tùy thuộc vào tháng trong năm.
- Một năm có 12 tháng, là khoảng thời gian trung bình của chu kỳ Trái Đất quay quanh Mặt Trời.
Bên cạnh đó, còn có một đơn vị khác cũng thường được dùng đó là giây. Đây là khoảng thời gian bằng 9,192,631,770 lần chu kỳ bức xạ điện tử được phát ra từ nguyên tử Cs133 trong quá trình thay đổi trạng thái giữa hai mức năng lượng đáy siêu tinh vi.
Nhận thức của não bộ về thời gian
Bộ não con người được dùng để theo dõi thời gian. Các hạt nhân siêu âm của não chính là khu vực chịu trách nhiệm cho nhịp sinh học hàng ngày, nhưng chất dẫn truyền thần kinh và chất ảnh hưởng đến hệ thần kinh sẽ tạo ra nhận thức về thời gian. Các hóa chất kích thích tế bào thần kinh để chúng bắn ra nhanh hơn bình thường sẽ tăng tốc thời gian, trong khi đó việc giảm tốc độ bắn của tế bào thần kinh sẽ làm chậm nhận thức về thời gian.
Về cơ bản, khi thời gian dường như tăng tốc độ thì bộ não sẽ phân biệt được nhiều sự kiện hơn trong một khoảng thời gian. Đối với mặt này thì thời gian thực sự chỉ trôi nhanh hơn khi một người đang vui vẻ. Còn thời gian sẽ chậm lại trong các trường hợp khẩn cấp hoặc nguy hiểm.
Các nhà khoa học ở Đại học Y khoa Baylor tại Houston cho biết bộ não không thật sự tăng tốc mà cụ thể là hạch nhân sẽ hoạt động tích cực hơn. Amygdala là vùng não tạo ra ký ức. Khi nhiều ký ức hình thành, thời gian sẽ được rút ngắn đi.
Hiện tượng này đã một phần giải thích được vì sao những người lớn tuổi cảm nhận thời gian trôi qua chậm hơn so với khi họ còn trẻ. Các nhà tâm lý học tin rằng bộ não hình thành nhiều ký ức mới hơn là những ký ức quen thuộc. Vậy nên, vì ít ký mức mới được tạo ra sau này nên dường như thời gian trôi qua nhanh hơn.
Ý nghĩa của thời gian là gì?
Sau khi đã tìm hiểu về khái niệm thời gian, chúng ta sẽ nói về ý nghĩa. Có thể khẳng định rằng, thời gian chính là thứ vô giá mà một khi đã trôi qua thì sẽ không có bất kỳ một thứ gì, dù là cho có quý giá đến đâu để đổi lại được. Mỗi phút, mỗi giây trôi qua đều chính là độc nhất.
Thời gian có thể giúp cho chúng ta chữa lành những khó khăn, đau khổ đã và đang trải qua. Thời gian sẽ giúp chúng ta trưởng thành hơn về tâm hồn, phẩm chất và nâng tầm giá trị của bản thân. Bên cạnh đó, thời gian còn được dùng để đánh giá một con người. Trong đó, làm chủ được thời gian chính là nỗi khát vọng to lớn nhất mà chúng ta luôn muốn làm được. Hay ở một khía cạnh khác, thời gian còn đánh cắp đi nguồn năng lượng và sự tươi trẻ của mỗi con người.
Bí quyết quản lý thời gian hiệu quả
Chính vì thời gian là thứ vô giá nên bạn không được để chúng trôi qua một cách lãng phí. Hãy trân trọng từng giây, từng phút bằng cách quản lý thời gian thật hiệu quả bằng cách áp dụng những bí quyết sau đây:
1. Xác định mục tiêu
Đây chính là bí quyết quan trọng để quản lý thời gian khoa học và hợp lý. Thông qua việc xác định chi tiết mục tiêu, bạn sẽ biết được mình cần phải làm gì để có thể hoàn thành được những gì đã đặt ra.
2. Có thời gian biểu rõ ràng
Mỗi ngày sẽ có rất nhiều công việc cần thiết mà bạn cần phải giải quyết. Vậy nên, để đảm bảo chúng được hoàn thành với kết quả tốt nhất thì trước tiên, bạn cần phải xây dựng kế hoạch với một bảng to-do-list, phân bổ thời gian rõ ràng. Bảng công việc này có thể được lập vào buổi tối trước khi đi ngủ, để sáng dậy bắt đầu thực hiện ngay hoặc bên cạnh đó, bạn cũng có thể lập vào mỗi buổi sáng.
Bên cạnh đó, bạn cũng nên phân chia các hạng mục công việc, bao gồm quan trọng và khẩn cấp, quan trọng nhưng không khẩn cấp, không khẩn cấp cũng không quan trọng để biết được đâu là điều nên ưu tiên làm trước cũng như dành nhiều thời gian hơn để thực hiện.
3. Tìm ra khung giờ vàng của bản thân
Các minh chứng đã chỉ ra rằng, chúng ta khó có thể tập trung hết 8 tiếng trong một ngày làm việc. Thay vào đó, mỗi người đều sẽ có cho mình một khung giờ khác nhau để làm việc hiệu quả nhất, thường được gọi là khung giờ vàng. Một số người sẽ tập trung tuyệt đối nhất vào buổi sáng, hay có những người là khoảng từ 3 - 4 giờ chiều. Nhưng cũng có những người tỉnh táo nhất là vào ban đêm, khi căn phòng trở nên yên tĩnh. Sau đó, bạn chỉ cần sắp xếp các công việc quan trọng để làm trong khung giờ vàng là sẽ có được kết quả tốt hơn.
4. Không để bị ảnh hưởng từ môi trường xung quanh
Chúng ta thường bị chi phối bởi rất nhiều yếu tố từ môi trường xung quanh, làm ảnh hưởng đến sự tập trung. Ví dụ như chỉ cần một tiếng tin nhắn từ messenger, ngay lập tức bạn sẽ muốn vào xem đó là gì, rồi trả lời. Sau đó, giống như có một thứ “ma thuật nào đó” thôi thúc bạn hãy vào các mạng xã hội Facebook, Tik Tok, tiếp tục trò chuyện và rồi quên đi công việc hiện tại.
Đó chính là lý do vì sao, để có thể tập trung thời gian hoàn thành công việc và giải quyết vấn đề tốt nhất, bạn nên tắt wifi, để điện thoại ở chế độ im lặng nhằm hạn chế những ảnh hưởng xung quanh gây gián đoạn công việc. Còn đối với những tương tác trên mạng xã hội này chỉ mang tính giải trí, là việc không quan trọng nên bạn hoàn toàn có thể thực hiện khi đã rảnh tay.
Một số câu hỏi thường gặp về thời gian
1. Thời gian có thực sự tồn tại không?
Đã có rất nhiều thực nghiệm được thực hiện bởi các nhà khoa học chứng minh rằng vũ trụ được sinh ra từ một vụ nổ lớn cách đây gần 13,8 tỷ năm. Sau khi vụ nổ này xảy ra, thời gian và không gian vật chất cũng được tạo thành. Vũ trụ và vật chất đều là những thứ mà con người có thể nhìn thấy, thậm chí là còn chạm vào được, nhưng thời gian thì lại là một trạng thái hoàn toàn khác.
Chúng ta tuy không thể nhìn thấy không khí bằng mắt thường, nhưng vẫn có thể dùng kính hiển vi để quan sát. Nhưng thời gian thì lại khác, không thể nhìn thấy, chạm vào hay thậm chí là còn không thể phát hiện được. Cũng chính vì điều này, các nhà khoa học không thể chứng minh được sự tồn tại của thời gian, vậy nên họ đã cho rằng thời gian có thể chỉ là ảo ảnh con người.
Trong cuộc sống hàng ngày, ở các món ăn chúng ta sẽ cảm nhận được vị chua, cay, mặn, ngọt, tạo nên sự hấp dẫn. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng đã liên tục nghiên cứu và đưa ra kết luận rằng những vị mà chúng ta cảm nhận được hoàn toàn chỉ là cảm giác của con người. Hạt tiêu hoàn toàn không phải vị như mọi người vẫn nghĩ, hay vị cay khi ăn ớt thực chất cũng không phải là vị giác mà là cơ thể con người.
Từ những điều này, chúng ta biết rằng trong cuộc sống hàng ngày còn có rất nhiều điều ảo tưởng. Vậy nên, các nhà khoa học cũng cho rằng đôi khi, thời gian cũng chỉ là nhận thức con người, nó vừa tồn tại, nhưng có lẽ cũng hoàn toàn không tồn tại trên thực tế. Do đó mà Einstein và Newton đã tiến hành nghiên cứu để xem thời gian có thực sự tồn tại hay không.
Einstein tin rằng thời gian tồn tại một cách tĩnh tại và không có khái niệm tuyệt đối về thời gian trong vũ trụ. Khi hai người cùng quan sát một vật chuyển động nhưng ở những nơi và góc khác nhau thì sẽ tồn tại ở những thời điểm khác nhau. Có nghĩa là sẽ không có thời điểm hoàn toàn giống như đối với cùng một người. Thời gian mà con người cảm nhận được chỉ là sự so sánh giữa hiện tại và quá khứ. Bên cạnh đó, Newton còn tin rằng thời gian thực chất chỉ là cảm giác của ý thức con người thông qua quan điểm vật lý học.
Từ những lý thuyết của Einstein và Newton, họ tin rằng thời gian không tồn tại. Nhiều nhà khoa học khác cũng thực hiện nghiên cứu và đưa ra quan điểm tương tự như vậy. Nhưng theo quan điểm xã hội học, thời gian lại là một thứ thực chất của tồn tại. Chúng sẽ tồn tại trong quá trình phát triển của con người và trong từng mảnh vụn của cuộc sống hàng ngày.
2. Thời điểm bắt đầu và kết thúc của thời gian là khi nào?
Đối với vũ trụ, chúng ta đã xác định được thời điểm bắt đầu, đó là 13,799 tỷ năm trước khi vụ nổ Big Bang xảy ra. Chúng ta có thể đo bức xạ nền vũ trụ dưới dạng vi sóng từ vụ nổ Big Bang, nhưng không tìm thấy được bất kỳ bức xạ nào có nguồn gốc sớm hơn. Có một lập luận về nguồn gốc của thời gian đó là nếu như kéo dài về phía sau vô tận, bầu trời đêm sẽ ngập tràn ánh sáng từ những ngôi sao già hơn.
Vậy thì thời gian sẽ kết thúc khi nào? Cho đến nay vẫn chưa có một câu trả lời nào cho câu hỏi này. Nếu như vũ trụ mở rộng mãi mãi thì thời gian vẫn sẽ tiếp tục. Còn nếu có một vụ nổ Big Bang mới xảy ra thì dòng thời gian của chúng ta sẽ kết thúc và xuất hiện một dòng thời gian mới. Vậy nên, đối với câu hỏi này thì chỉ có thời gian mới trả lời được.
3. Thời gian giãn nở có đúng không?
Trong cơ học cổ đại, thời gian ở mọi nơi là như nhau, đồng hồ được đồng bộ hóa và thống nhất. Tuy nhiên, từ thuyết tương đối rộng và những thí nghiệm của Einstein, chúng ta biết được rằng thời gian là tương đối, phụ thuộc vào hệ quy chiếu của một người quan sát. Điều này có thể dẫn đến sự giãn nở trong thời gian, trong đó thời gian giữa các sự kiện trở nên dài hơn và di chuyển với tốc độ nhanh.
Hay bên cạnh đó, bạn sẽ thấy rằng đồng hồ chuyển động sẽ chạy chậm hơn đồng hồ đứng yên. Bởi vì khi đó, đồng hồ chuyển động sẽ tiến đến gần hơn tốc độ ánh sáng. Đồng hồ trên máy bay phản lực hoặc trên quỹ đạo cũng ghi nhận thời gian chậm hơn so với đồng hồ trên Trái Đất. Những điều này cũng đã một phần xác nhận sự co lại của chiều dài và sự giãn nở của thời gian.
4. Con người có thể quay ngược thời gian không?
Có bao giờ bạn thắc mắc liệu rằng chúng ta có thể quay ngược thời gian không? Câu trả lời là có. Nhưng để có thể thật sự nhìn thấy sự đảo ngược này thì phải một sự thay đổi cực kỳ lớn về tốc độ hoặc lực hấp dẫn. Nhưng khi chúng tăng tốc về phía tốc độ ánh sáng thì các thước đo thời gian lại càng trở nên dễ nhận thấy.
Về lý thuyết, chúng ta sẽ thấy “đồng hồ” của một hạt tiệm cận với tốc độ ánh sáng quay chậm lại. Đến một khi vượt qua tốc độ ánh sáng thì về mặt lý thuyết “đồng hồ” của hạt đó dường như sẽ ngược lại với cách nhìn của chúng ta. Nếu như đứng trên quan điểm của hạt thì đồng hồ của chúng ta giống như bị đảo ngược.
5. Du hành thời gian có thật không?
Mức độ biến dạng không gian bên ngoài đường chân trời của một lỗ đen đã làm bóp méo các quan niệm về mặt thời gian. Trong vũ trụ, chúng ta có quyền tự do về mặt không gian và có thể đi đến bất kỳ nơi đâu tùy thích. Tuy nhiên, chúng ta buộc phải di chuyển dọc theo mũi tên tuyến tính của thời gian.
Các tính toán đã cho thấy rằng khi vượt qua đường chân trời của lỗ đen sẽ làm cho những chiều tự do này bị hoán đổi. Khi đó, chúng ta sẽ không còn phải tuân theo một mũi tên chỉ hướng nghiêm ngặt nữa mà có thể du hành quay trở về quá khứ hay đi đến tương lai. Tuy nhiên, lúc này chúng ta cũng sẽ bị mất đi sự tự do di chuyển trong không gian.
Mặc dù, các kịch bản này được đưa ra để chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản chất của thời gian. Trên trên thực tế, tốc độ ánh sáng và việc du hành qua các hố đen đều là rào cản mà con người chưa thể vượt qua. Vậy nên, việc du hành thời gian vẫn là điều không thể làm được.
6. Tại sao lại có tương lai và quá khứ?
Dựa vào mô hình không gian - thời gian, có thể thấy các phép đo thời gian và không gian sẽ có sự thay đổi từ một điểm này sang điểm tiếp theo. Tuy nhiên, mô hình này lại không giải thích được trật tự nghiêm ngặt theo mọt thứ tự của các sự kiện.
Thông qua mô hình này, chúng ta biết được vũ trụ là một khối không gian - thời gian đơn lẻ, có thứ gọi là điểm bắt đầu (nghĩa là vụ nổ Big Bang), còn các định luật vật lý trước đó thì không thể áp dụng được. Ngoài ra, cũng có cái gọi là điểm kết thúc và đây là nơi mà không còn đo được bất kỳ sự biến đổi nào. Tuy nhiên, không có một lát cắt thời gian nào độc đáo như hiện tại.
Einstein đã từng nói nếu ai tin vào vật lý đều biết rằng sự khác biệt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai chỉ là một ảo tưởng dai dẳng. Mặc dù vậy, vẫn có một vài manh mối khám phá bí mật thời gian trong lĩnh vực vật lý. Ví dụ về thời gian đã được nhà vật lý học người Áo là Ludwig Boltzmann đã đưa ra năm 1870 về giả thuyết của mối quan hệ giữa thời gian và mức độ hỗn loạn đang tăng lên trong vũ trụ.
Khi áp dụng quy tắc về sự hỗn loạn (entropy) của nhiệt động lực học và thời gian một chiều, bạn sẽ biết được vì sao mũi tên lại chỉ về phía trước. Đó có thể là bởi vì vũ trụ của chúng ta chuyển động từ một vũ trụ sơ sinh đặc quánh và ít hỗn loạn để tạo thành một vũ trụ mở rộng, hỗn loạn cao độ trong quá trình trôi vào tương lai.
7. Làm sao để thời gian chậm lại?
Nếu như không thực hiện một chuyến du hành vào không gian, thoát khỏi lực hấp dẫn của Trái Đất thì có cách nào để thời gian trôi qua chậm lại không? Vẫn có một cách, với cách này chúng ta sẽ không cần vận dụng các quy tắc vật lý hay bản chất của thời gian, mà đơn giản chỉ là dựa vào việc ta cảm nhận về cuộc sống nhanh hay chậm.
Có một vài nghiên cứu cho rằng, khi chúng ta thực hiện những trải nghiệm mới hoặc dấn thân vào môi trường mới thì thời gian sẽ đi chậm lại. Điều này sẽ có liên quan đến lượng thông tin mà bộ não của chúng ta tiếp nhận và xử lý. Cụ thể, khi chúng ta còn trẻ, việc học hỏi thêm nhiều điều mới sẽ làm cho thế giới dường như vận hành chậm hơn. Đến khi lớn hơn và sinh hoạt theo thói quen, chúng ta lại cảm nhận dường như ngày tháng trôi qua nhanh hơn.
Vậy nên, trừ khi có một con tàu du hành vào vũ trụ, còn lại thì sẽ không có gì làm cho tuổi già của bạn đến chậm hơn nhiều người. Tuy nhiên, khi hiểu được về sự gấp gáp của thời gian, chúng ta sẽ có được nhận thức đúng đắn về việc quý trọng từng giây từng phút.
Trên đây là những chia sẻ của đội ngũ biên tập viên Phương Nam 24h để bạn hiểu hơn thời gian là gì. Có thể thấy rằng, dù rằng cụm từ thời gian đã quá quen thuộc trong mỗi chúng ta nhưng những ẩn sâu trong đó lại có rất nhiều bí ẩn mà chưa thể làm rõ được. Hi vọng rằng qua bài viết, bạn đã hiểu được thời gian quan trọng như thế nào, để từ đó không lãng phí để chúng trôi qua một cách vô nghĩa.
