Từ việc thiết kế những ấn phẩm đồ họa đột phá đến việc tạo ra những trải nghiệm người dùng độc đáo, tư duy thiết kế đã trở thành một yếu tố không thể thiếu hiện nay. Đây không chỉ đơn thuần là vẽ hoặc tạo ra những thiết kế đẹp mắt, mà còn là quá trình tìm hiểu sâu về người dùng, phân tích vấn đề và tạo ra những giải pháp sáng tạo. Bằng việc tiếp cận từ góc độ này, bạn có thể đảm bảo rằng sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng tốt nhu cầu và mong đợi của khách hàng. Vì vậy, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về 5 bước trong quy trình tư duy thiết kế và những vai trò quan trọng của design thinking về việc xây dựng các giải pháp tối ưu hàng đầu trong bài viết dưới đây.
Tư duy thiết kế là gì?
Tư duy thiết kế (design thinking) là quá trình suy nghĩ, nghiên cứu và phân tích một vấn đề hoặc tình huống nhằm đề xuất những giải pháp sáng tạo và tối ưu hơn từ góc nhìn thiết kế. Vấn đề này liên quan đến khả năng nhìn nhận, tiếp cận, cách giải quyết vấn đề cũng như xây dựng khái niệm và phát triển các ý tưởng độc đáo, từ đó giúp tìm ra hướng đi đúng đắn nhất để tạo ra các thiết kế hiệu quả đáp ứng nhu cầu và kỳ vọng của người dùng cuối cùng.
Tư duy thiết kế không chỉ được áp dụng trong lĩnh vực thiết kế đồ họa hay sản phẩm mà còn được dùng trong nhiều khía cạnh khác như thiết kế giao diện website, trải nghiệm người dùng, kiến trúc, marketing, giáo dục,.... Đây cũng là một mindset đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các giải pháp độc đáo, tinh tế và tương tác giữa con người với công nghệ. Bên cạnh đó, để có được tư duy này đòi hỏi bạn phải linh hoạt, có khả năng hợp tác và tư duy đa chiều để đưa ra các cách giải quyết thông minh.
Tầm quan trọng của tư duy thiết kế
Tư duy thiết kế đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra giải pháp sáng tạo, đáp ứng nhu cầu người dùng, tăng cường trải nghiệm nhằm tối ưu hiệu suất và hiệu quả cũng như thúc đẩy sự phát triển trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Chính vì vậy, những lợi ích mà tư duy thiết kế mang lại gồm:
- Mở rộng quan điểm và cách bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, từ đó có cái nhìn toàn diện và chính xác hơn về những trở ngại đó.
- Cho phép bạn đi sâu khám phá mọi mặt của một vấn đề và xác định nguyên nhân cốt lõi thay vì chỉ giải quyết các biểu hiện bên ngoài.
- Giúp bạn tăng khả năng tư duy, suy nghĩ, đặt câu hỏi về những vấn đề, khái niệm hay giả định liên quan đến trải nghiệm người dùng.
- Đưa ra các giải pháp hữu ích và tạo ra sự hiệu quả khi đối mặt với những tình huống không rõ ràng.
- Khuyến khích tìm ra những cách tiếp cận mới, suy nghĩ đột phá để giải quyết khó khăn, kết hợp giữa sự sáng tạo và cơ sở khoa học một cách khéo léo.
- Đảm bảo kết quả cuối cùng của các thử nghiệm phù hợp nhằm đáp ứng các yêu cầu và mong đợi của khách hàng.
- Giúp cải thiện trải nghiệm người dùng và mang lại lợi ích thiết thực trong cuộc sống hàng ngày.
- Mở rộng kiến thức hữu ích, nâng cao kỹ năng, tạo điều kiện cho sự phát triển và hoàn thiện tư duy của bạn.
- Thúc đẩy tinh thần sáng tạo trong quá trình đi tìm ý tưởng giải quyết vấn đề.
Đặc điểm của tư duy thiết kế
Đặc điểm nổi bật của tư duy thiết kế là sự kết hợp giữa cách tiếp cận phân tích và khả năng tư duy sáng tạo, từ đó gây dựng nên một quá trình tổng hợp, đồng thời phản ánh sự linh hoạt và đa dạng trong việc giải quyết vấn đề. Theo nghiên cứu từ những người sử hữu tư duy thiết kế cho thấy, mindset này thường sẽ có một số đặc điểm đáng chú ý như sau:
1. Lấy con người làm trung tâm
Tư duy thiết kế thường dùng trong việc tạo ra những ấn phẩm thu hút hay cải tiến sản phẩm / dịch vụ, nâng cao trải nghiệm người dùngvì thế luôn phải đặt con người ở vị trí trung tâm. Điều này đồng nghĩa với việc chúng ta cần hiểu và đáp ứng mong đợi của khách hàng, đồng thời thiết kế và sắp xếp các quy trình dịch vụ sao cho phù hợp nhằm nâng cao giá trị mang lại cho khách hàng.
Trong một tập thể, việc đặt con người làm trung tâm có nghĩa là khi tham gia thiết kế cùng với các thành viên khác, bạn cần gạt bỏ tư duy cá nhân và ý chí riêng để thống nhất và đưa ra những giải pháp phù hợp nhất.
Design thinking là một quá trình nghiên cứu liên tục và lâu dài để kiểm chứng những giả thuyết ban đầu và tìm ra các giải pháp an toàn. Bạn cần liên tục xem xét làm thế nào để thiết kế ra sản phẩm có thể đáp ứng nhu cầu và mong đợi của con người.
2. Đề cao mức độ trải nghiệm
Để đạt được kết quả tốt nhất trong quá trình tư duy, các nhà thiết kế thường đặt giả thuyết về các tình huống mà người sử dụng có thể gặp phải và tự mình trải nghiệm chúng. Bằng cách này, họ có thể lý giải về nhu cầu, mong muốn thực tế của khách hàng và phát triển ý tưởng dựa trên những các phép thử toàn diện đó trong quá trình thiết kế. Vì thế, trải nghiệm người dùng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình và cải thiện quy trình thiết kế giúp đáp ứng mục tiêu và mong đợi của người dùng một cách tối ưu.
3. Sử dụng các minh họa trực quan
Một trong những đặc điểm đáng chú ý của tư duy sáng tạo và thiết kế ý tưởng là khả năng sử dụng hình ảnh minh họa để truyền đạt thông tin. Việc này giúp giải quyết vấn đề dễ dàng hơn và có thể trình bày ý tưởng một cách rõ ràng và đơn giản hơn. Việc sử dụng hình ảnh minh họa trong tư duy thiết kế đồ họa không nhất thiết phải tập trung vào chất lượng mà mục đích chính là gợi cảm xúc và giúp những người làm việc cùng hiểu rõ những ý tưởng bạn muốn truyền đạt.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có khả năng vẽ tranh hay sáng tạo hình ảnh. Chính vì vậy, nếu bạn không thể tạo ra hình ảnh minh họa trực quan một cách tự nhiên thì có thể tìm các giải pháp thay thế, chẳng hạn trình bày ý tưởng của mình bằng văn bản. Quan trọng nhất là bạn cần tìm cách truyền đạt thông điệp của mình một cách hiệu quả dù cho là dùng bất kể hình thức gì.
4. Đề cao trực giác nhưng theo một cách có hệ thống
Trực giác (hoặc còn gọi là cảm tính) đóng vai trò quan trọng trong quá trình tư duy thiết kế và những người có khả năng sáng tạo đều nhận thức về tầm quan trọng của nó. Tuy nhiên, tư duy sáng tạo và thiết kế ý tưởng không chỉ dựa hoàn toàn vào trực giác một cách ngẫu nhiên. Việc đánh giá và suy nghĩ cảm tính nên được thực hiện một cách cân nhắc, đặc biệt khi trao đổi ý kiến với các đồng nghiệp hoặc những người liên quan trong quá trình thực hiện dự án.
Quy trình tư duy thiết kế trong 5 bước hiệu quả
Thông thường, các quy trình tư duy thiết kế đều sẽ tuân theo những nguyên tắc nhất định và tương tự nhau. Có rất nhiều phương pháp liên quan nhưng trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu đến bạn một mô hình phổ biến do Viện Thiết kế Hasso-Platter tại Đại học Stanford xây dựng và đang được áp dụng rộng rãi, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết kế UX UI. Cụ thể, mô hình gồm có 5 bước cụ thể như sau:
Bước 1: Đồng cảm - Nghiên cứu nhu cầu người dùng
Để hiểu sâu sắc hơn về người dùng, trước tiên bạn cần xóa bỏ đi những lối suy nghĩ và định kiến cá nhân. Thay vào đó, hãy đặt mình vào vai trò của người sử dụng để có cái nhìn toàn diện và thấu hiểu thực sự về nhu cầu của họ. Sau đó, hãy đặt ra các câu hỏi và tìm câu trả lời cho chúng:
- Khách hàng thường thực hiện các hoạt động, thao tác như thế nào?
- Nhu cầu về giá trị cảm xúc và thể chất của họ là như thế thế nào?
- Họ suy nghĩ và tương tác với mọi người bằng cách nào?
- Những yếu tố nào có thể thu hút và ảnh hưởng đến hành vi của họ?
- Quan sát cách người dùng tương tác trên mạng xã hội sẽ giúp bạn tìm hiểu cách họ tư duy và khám phá những mong muốn sâu thẳm bên trong.
Ngoài ra, bạn có thể tạo ra cuộc khảo sát bằng cách tham gia vào các cuộc trò chuyện online hoặc tiến hành phỏng vấn trực tiếp bằng bảng câu hỏi. Một buổi trò chuyện nhẹ nhàng sẽ mang lại nhiều thông tin quý giá cung cấp các giá trị và niềm tin mà người dùng đang theo đuổi.
Bước 2: Xác định - Nêu nhu cầu và vấn đề của người dùng
Trong quá trình tìm hiểu, có rất nhiều thông tin có thể thu thập được. Tuy nhiên, không phải nội dung nào cũng có giá trị để giải quyết mục tiêu đã đặt ra. Vì vậy, đây là giai đoạn tổng hợp nguồn dữ liệu đã được tích lũy từ giai đoạn trước, sau đó tiến hành phân tích, lựa chọn những vấn đề cốt lõi cần quan tâm và rút ra kết luận.
Từ đó, designer có thể xác định nhu cầu và liệt kê các vấn đề cần được giải quyết trong một tài liệu tổng hợp. Việc xây dựng một chân dung khách hàng chi tiết sẽ giúp cho các bước tiếp theo trở nên đơn giản và đạt được mục tiêu chính xác hơn.
Bước 3: Tạo ý tưởng - Thách thức các giả định và sáng tạo idea
Đến giai đoạn này, bạn có thể bắt đầu quá trình xây dựng ý tưởng sáng tạo dựa trên những thông tin đã thu thập được trong hai giai đoạn đầu. Quan trọng là designer phải có cái nhìn tổng thể dựa trên nhiều khía cạnh khác nhau để tập trung sáng tạo ra ý tưởng và giải quyết tốt các vấn đề mà khách hàng quan tâm.
Bạn và nhóm của bạn có thể phải liên tục thay đổi hoặc cải tiến ý tưởng để cho ra các kết quả phù hợp nhất. Sau đó, hãy lựa chọn và tạo ra một giải pháp tốt nhất duy nhất để xây dựng nguyên mẫu giúp giải quyết các vấn đề. Có hàng trăm kỹ thuật có thể sử dụng để sáng tạo ý tưởng như Brainstorm, Brainwrite, Worst Possible Idea và SCAMPER.
Trong số đó, Brainstorm và Worst Possible Idea thường được sử dụng ở giai đoạn bắt đầu để kích thích tư duy tự do, mở rộng không gian đa chiều để khai thác vấn đề giúp bạn tạo ra nhiều ý tưởng nhất có thể. Ở cuối giai đoạn phát triển ý tưởng, bạn nên áp dụng các kỹ thuật giúp bạn kiểm tra xem idea của mình có thể giải quyết vấn đề một cách hiệu quả hay chưa.
Bước 4: Nguyên mẫu - Bắt đầu tạo giải pháp
Giai đoạn này đánh dấu sự bắt đầu của việc xây dựng, phát triển và điều chỉnh phiên bản mẫu. Quá trình này sẽ được lặp đi lặp lại để tạo ra phiên bản tốt nhất. Các thành viên trong đội thiết kế cần sử dụng nhiều kỹ năng quan trọng như vẽ tay (sketching), thiết kế đồ họa 2D, 3D, hoạt hình và cả thiết kế mẫu thực tế. Ngoài ra, cần loại bỏ những yếu tố không mang lại giá trị cho người dùng và tập trung vào các mục tiêu quan trọng. Designer cần dành toàn bộ nỗ lực để tạo ra một nguyên mẫu có thể mang đến sự khác biệt, sáng tạo và hữu ích cho người dùng.
Mục tiêu của giai đoạn này là tìm ra giải pháp tốt nhất để giải quyết một vấn đề cụ thể. Bạn sẽ triển khai một số phiên bản thử nghiệm để đánh giá hiệu quả của ý tưởng đề xuất. Quá trình thử nghiệm có thể được thực hiện trong một môi trường thực tế hoặc dựa trên các phác thảo trên giấy, tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
Bước 5: Kiểm tra - Thử nghiệm giải pháp của bạn
Đây là giai đoạn cuối cùng, quan trọng nhất trong quá trình tư duy sáng tạo và thiết kế ý tưởng, nơi thực hiện kiểm tra các nguyên mẫu hoàn chỉnh đã được tạo ra bằng cách sử dụng các công cụ để phát hiện lỗi. Nếu cần thiết, phải thực hiện điều chỉnh, cải tiến và đưa ra các giải pháp cụ thể cho các vấn đề. Thường thì các thay đổi sẽ dựa trên điều kiện sử dụng, cách suy nghĩ, cảm nhận, tương tác và đồng cảm của người dùng.
Khi thử nghiệm, bạn không nên giải thích quá rõ ràng và chi tiết về sản phẩm. Hãy đơn giản chỉ cung cấp nguyên mẫu để người dùng trải nghiệm và phản hồi. Nhờ đó, kết quả thử nghiệm sẽ khách quan và chính xác hơn.
- Nếu nguyên mẫu là một sản phẩm, hãy cung cấp cơ hội để người dùng trải nghiệm và đưa ra nhận xét, đánh giá.
- Nếu nguyên mẫu không phải là sản phẩm, hãy tạo một môi trường hoặc tình huống cụ thể để người dùng tham gia sử dụng nguyên mẫu.
Kết quả đánh giá các mẫu này sẽ được sử dụng để xác định lại các vấn đề tiếp theo và tìm kiếm giải pháp. Bạn có thể lặp lại các bước trước, thay đổi và cải tiến để tạo ra phiên bản thiết kế hoàn hảo nhất.
Cách rèn luyện tư duy thiết kế
Hiện nay, việc thiết kế đồ họa luôn thay đổi để đáp ứng xu hướng của thời đại. Vì vậy, để đa dạng hóa các thiết kế và làm hài lòng khách hàng, bạn cần luôn học hỏi và cập nhật những kiến thức mới.
Khởi đầu công việc luôn gặp khó khăn và trở ngại, nhưng nhờ sự nỗ lực và phấn đấu, rất nhiều nhà thiết kế đã thành công. Bạn cũng có thể trở nên thành công như họ bằng cách áp dụng các phương pháp đơn giản sau đây để phát triển tư duy thiết kế của mình.
1. Thu thập và phát triển thiết kế cũ của các chuyên gia
Bạn nên phát triển thói quen sưu tầm các mẫu thiết kế thú vị và ấn tượng để sử dụng làm nguồn cảm hứng khi gặp khó khăn trong việc sáng tạo ý tưởng mới. Chúng bao gồm việc nghiên cứu các dự án đã hoàn thành, các sản phẩm đã thành công và các giải pháp thiết kế đáng chú ý trong quá khứ.
Bằng cách khám phá và học hỏi từ những thiết kế đã được chứng minh hiệu quả, bạn có thể nắm bắt được những nguyên tắc thiết kế quan trọng và áp dụng vào công việc của mình. Đồng thời, bạn cũng có thể tìm hiểu về quá trình tư duy và phương pháp thiết kế của các chuyên gia để đạt được kết quả tốt. Bên cạnh đó, nhìn vào các mẫu thiết kế đẹp sẽ giúp bạn truyền động lực và khơi gợi sự sáng tạo.
2. Chia sẻ ý tưởng nhiều hơn
Để nhận được những nhận xét khách quan về tác phẩm của mình, việc trao đổi kinh nghiệm với các nhà thiết kế khác là vô cùng cần thiết. Bạn nên tham gia vào các hội thảo với mục đích thảo luận, phê bình với những vấn đề liên quan đến công việc của bạn. Bằng cách thường xuyên chia sẻ ý kiến và góp ý, bạn có thể mở ra cơ hội mới và thu thập ý tưởng sáng tạo cho công việc của mình, đồng thời rèn luyện kỹ năng thiết kế đồ họa. Vậy nên đừng ngại chia sẻ vì đó chính là cách để nâng cao kỹ năng viết và trình bày của bản thân một cách xuất sắc hơn.
3. Chụp hình và vẽ phác thảo bất cứ thứ gì bạn thích
Hãy tận dụng mọi cơ hội để chụp lại những điều mà bạn cảm thấy thú vị và yêu thích. Bằng cách ghi lại những hình ảnh này, bạn có thể tự do sáng tạo trí tưởng tượng và lưu giữ những điều thú vị ở xung quanh mình. Từ những cảnh đẹp tự nhiên, những chi tiết phong cách của kiến trúc đương đại cho đến những đường cong tinh tế của những vật trang trí sẽ giúp bạn có thêm những ý tưởng thiết kế đa dạng. Mỗi bức ảnh hay phác thảo đều là một bước khám phá mới, mở ra cánh cửa cho sự sáng tạo và trí tưởng tượng bay cao.
4. Đọc sách hoặc tham gia khóa học về tư duy thiết kế
Việc đọc những tác phẩm sách hoặc tham gia khóa học về design sẽ mang lại sự thay đổi đáng kể cho phong cách thiết kế của bạn. Điều này giúp bạn tạo ra những ấn phẩm độc đáo, mang tính cá nhân và những đặc trưng riêng biệt. Đây là một hành trình hấp dẫn, bổ ích để khám phá và phát triển khả năng sáng tạo của mình.
Bằng cách đắm chìm vào những trang sách sáng tạo hoặc tham gia những buổi học tương tác với chuyên gia hay người làm cùng lĩnh vực, bạn có thể mở rộng kiến thức và trau dồi kỹ năng thiết kế của mình. Nhìn chung, việc đọc sách hoặc tham gia khóa học về tư duy thiết kế là một cách quan trọng để mở rộng hiểu biết, khám phá những ý tưởng mới và phát triển kỹ năng sáng tạo.
Một số sự thật về tư duy thiết kế bạn không nên bỏ qua
Tư duy thiết kế đồ họa là một khía cạnh quan trọng của quá trình sáng tạo, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực thiết kế đồ họa hay nghệ thuật. Đồng thời đây cũng là một cách tiếp cận có chiều sâu giúp mở rộng tầm nhìn và giải quyết vấn đề một cách độc đáo. Tuy nhiên, mọi người có thể hiểu sai về một số điều quan trọng trong tư duy thiết kế, cụ thể:
1. Design thinking không phải tư duy tuyến tính
Design thinking không nhất thiết phải tuân theo trình tự 5 giai đoạn Empathize > Define > Ideate > Prototype > Test như đã trình bày ở trên. Thực tế, chúng có thể diễn ra song song hoặc lặp lại theo nhiều cách khác nhau. Các giai đoạn này nên được hiểu là các cơ sở khác nhau đóng góp vào dự án thiết kế toàn diện, thay vì chỉ là các bước tuần tự cố định.
Bạn có thể thực hiện chuyển đổi đồng thời hoặc lặp lại các giai đoạn để thu thập thông tin sâu hơn về người dùng, mở rộng không gian giải pháp và tập trung vào sự sáng tạo. Đây chính là một trong những lợi ích quan trọng của design thinking. Điều này giúp tạo ra một vòng lặp không ngừng, trong đó designer tiếp tục thu thập kiến thức mới, phát triển phương pháp để đánh giá sản phẩm hoặc dịch vụ và tối ưu các cách sử dụng tiềm năng. Đồng thời khám phá sâu hơn về người dùng thực và những vấn đề họ đang phải đối mặt.
2. Design thinking giúp bạn suy nghĩ “outside of the box”
Tư duy thiết kế là khả năng giúp bạn tạo ra những ý tưởng đột phá và khác biệt để nâng cao trải nghiệm khách hàng. Những người có tư duy sáng tạo và thiết kế ý tưởng thường:
- Luôn khám phá những suy nghĩ mới, tránh theo đuổi những con đường đã quen thuộc. Họ không ngừng tìm kiếm sự đổi mới và sáng tạo.
- Tập trung vào việc cải thiện sản phẩm, dịch vụ và quy trình. Họ nghiên cứu và hiểu rõ cách mà người dùng tương tác với sản phẩm, từ đó đưa ra các cải tiến và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng.
- Đặt những câu hỏi quan trọng và thách thức những giả định hiện có. Một phần quan trọng của tư duy “outside of box” là đảo ngược và thách thức những giả thuyết đã được đặt ra trước đó.
Design thinking mang lại cách suy nghĩ sáng tạo và khám phá sâu hơn vấn đề cần giải quyết. Đồng thời, tư duy thiết kế cung cấp cũng phương pháp để thực hiện các nghiên cứu chính xác, tạo ra các nguyên mẫu và thử nghiệm sản phẩm hoặc dịch vụ, từ đó xây dựng nên những giải pháp mới đáp ứng nhu cầu con người một cách tốt hơn.
3. Tư duy thiết kế dành cho tất cả mọi người
Thông thường, khi nhắc đến "designer," bạn thường nghĩ đến tư duy thiết kế trong lĩnh vực đồ họa, thời trang hoặc nội thất. Tuy nhiên, design thinking không chỉ áp dụng cho những người làm thiết kế, mà dành cho tất cả mọi người, bao gồm freelancer, nhà lãnh đạo và nhiều người khác.
Bên cạnh đó, quá trình xây dựng sản phẩm thường đòi hỏi sự tham gia của một nhóm thiết kế và nhiều phòng ban khác nhau. Điều này làm cho việc phát triển, phân loại ý tưởng và giải pháp cho các vấn đề mà bạn đang đối mặt trở nên khó khăn. Vì thế, để đảm bảo dự án diễn ra theo đúng hướng và hiệu quả, bạn cần sử dụng phương pháp tư duy thiết kế cho tất cả mọi người. Sự áp dụng rộng rãi của design thinking sẽ tạo ra những sản phẩm hoặc dịch vụ mới thay thế tốt hơn và nâng cao trải nghiệm người dùng.
Trên đây là nội dung mà Phương Nam 24h muốn chia sẻ đến bạn về khái niệm tư duy thiết kế là gì cũng như 5 bước đơn giản trong quy trình design thinking. Về cơ bản, đây là một phương pháp tiếp cận giúp giải quyết vấn đề bằng cách đánh giá đa dạng các khía cạnh và tạo ra các phương án phù hợp nhằm tạo ra trải nghiệm người dùng tốt hơn. Ngoài ra, tư duy thiết kế cũng mang lại cách suy nghĩ sáng tạo và định hình chiến lược mới, giúp bạn tìm ra những giải pháp hoàn hảo trong các mẫu design của mình. Hy vọng rằng với những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ tầm quan trọng của tư duy thiết kế và rèn luyện cho mình một mindset tốt hơn.
