Trong thị trường cạnh tranh hiện nay, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) đang xuất hiện ngày càng nhiều và dần trở thành lựa chọn phổ biến của những người muốn khởi nghiệp hoặc mở rộng quy mô kinh doanh. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ bản chất SME là gì và những đặc điểm nổi bật của loại hình này ra sao. Vì vậy, trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cụ thể doanh nghiệp SME là gì cùng những vai trò cho đến lợi thế và thách thức của việc kinh doanh dưới hình thức này. Nếu bạn đang có ý định khởi nghiệp hoặc muốn tìm hiểu thêm về SME, hãy cùng đọc bài viết sau để có được những kiến thức hữu ích nhé.
- Doanh nghiệp SME là gì?
- Sự khác nhau giữa startup và doanh nghiệp SME
- Tiêu chí phân loại các doanh nghiệp SME
- Vai trò của SME đối với sự phát triển của nền kinh tế
- Thuận lợi và khó khăn của các doanh nghiệp SME
- Những nhóm ngành nghề chủ yếu ở doanh nghiệp SME
- Một số chiến lược phát triển doanh nghiệp SME hiệu quả
Doanh nghiệp SME là gì?
SME là viết tắt của từ “Small and Medium Enterprise” là một khái niệm phổ biến trên thị trường toàn cầu. Đây cũng là thuật ngữ được sử dụng để chỉ các doanh nghiệp nhỏ và vừa thường có mức doanh thu, tài sản hoặc số lượng nhân viên dưới một ngưỡng nhất định. Sự xuất hiện ngày càng nhiều doanh nghiệp SME cũng đồng nghĩa với mức độ cạnh tranh giữa các công ty này ngày càng lớn và nguy cơ phá sản khá cao.
Để xác định một doanh nghiệp vừa và nhỏ trong từng lĩnh vực, mỗi quốc gia sẽ có những quy định khác nhau. Trong nền kinh tế và quá trình phân bổ nguồn nhân lực, SME đóng một vai trò vô cùng quan trọng giúp tạo nên việc làm cho người lao động. Vì thế, chính phủ của mỗi quốc gia thường xuyên đưa ra các biện pháp khuyến khích như chính sách thuế ưu đãi và cải thiện khả năng tiếp cận tài chính. Việc này giúp tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp SME duy trì hoạt động và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của đất nước.
Sự khác nhau giữa startup và doanh nghiệp SME
Trên thực tế, các công ty SME chiếm tới 95% tổng số doanh nghiệp trên toàn cầu và cung cấp việc làm cho 50% người lao động. Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp này phát triển rất nhanh ở cả trong nước lẫn quốc tế.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn chưa hiểu rõ SME là gì và thường dễ nhầm lẫn SME với startup, nhưng thực tế hai khái niệm này lại là hoàn toàn khác nhau. Vì vậy, có sự nhận thức rõ ràng về sự khác biệt giữa doanh nghiệp SME và khái niệm startup là vô cùng quan trọng để giúp bạn định hướng cho mô hình kinh doanh phù hợp với bản thân.
| TIÊU CHÍ SO SÁNH | STARTUP | SME |
| Mục tiêu kinh doanh | - Doanh nghiệp ở giai đoạn khởi nghiệp và có tiềm năng để trở thành một công ty quy mô lớn với tầm nhìn đầy tham vọng. - Mục tiêu là tạo dựng một thương hiệu hàng đầu trong ngành, chuyển giao công nghệ, sản xuất các sản phẩm có tính đột phá, mới mẻ. | - Loại hình kinh doanh đã được thử nghiệm và triển khai trước đó với quy mô nhỏ, vừa hoặc siêu nhỏ. - Mục tiêu thu lợi nhuận thông qua cung cấp giá trị tốt nhất cho khách hàng. |
| Phạm vi hoạt động | - Không giới hạn sự phát triển của mình và tìm cách chiếm được nhiều thị phần nhất có thể. | - Kế hoạch phát triển mang tính giới hạn và có khả năng kiểm soát được quy mô phát triển của mình. - SME tập trung vào phục vụ một nhóm khách hàng cụ thể mà không có ý định thống trị thị trường. |
| Cạnh tranh | - Phải cạnh tranh đạt mức tăng trưởng cao để đáp ứng được nhu cầu đầu tư và giữ vững vị thế trên thị trường. | - Không cần phải tạo ra sự độc đáo hay đột phá để cạnh tranh và tồn tại trong thị trường |
| Mức độ kiểm soát và cấp vốn | - Cần nhiều vốn để chứng minh mô hình kinh doanh khả thi và sẽ nhận được tài trợ từ nhà đầu tư thông qua việc nắm giữ cổ phần. - Quyền kiểm soát của người sáng lập sẽ giảm theo thời gian. | - Nguồn vốn tương tự như startup nhưng người sáng lập sẽ không từ bỏ quyền kiểm soát cao nhất. |
| Yếu tố rủi ro | - Đưa ra lời hứa về tiềm năng lớn và lợi nhuận cao nhưng có nhiều rủi ro. | - Ổn định hơn và mang lại lợi nhuận bền vững với mức rủi ro thấp hơn đáng kể. |
| Ứng dụng công nghệ | - Cần sử dụng thiết bị hoặc công nghệ tiên tiến, hiện đại, cần nâng cấp cập nhật kịp thời. | - Sử dụng công nghệ thông thường và chỉ nâng cấp thiết bị nếu muốn đạt hiệu quả và lợi nhuận cao hơn. |
| Tốc độ tăng trưởng | - Thường mất một khoảng thời gian ban đầu để có được lượng người dùng và doanh thu đáng kể, và thậm chí phải chịu thua lỗ. | - Có lợi thế về tốc độ tăng trưởng so với các doanh nghiệp startup bởi vì chúng có khả năng tạo ra lợi nhuận ngay từ những ngày đầu tiên mà không cần đầu tư nhiều vào các đột phá. |
| Mục tiêu lợi nhuận | - Mất nhiều năm để thu lợi nhuận đầu tiên. - Sản phẩm phải chiếm vị trí độc tôn trên thị trường để tạo ra lợi nhuận lớn. | - Tập trung vào việc kiếm lời ngay từ giai đoạn đầu và chưa có kế hoạch mở rộng quy mô. |
| Đội ngũ quản lý và nhân viên | - Người quản lý của các công ty khởi nghiệp được đào tạo để phát triển tố chất lãnh đạo và chuẩn bị sẵn sàng cho kế hoạch quản lý nhân viên trong tương lai khi quy mô doanh nghiệp mở rộng. | - Nguồn nhân lực đã được thiết lập số lượng cụ thể trong quá trình thử nghiệm trước đó. |
| Chủ sở hữu | - Có xu hướng chia sẻ cổ phần và thu hút đầu tư từ các nhà đầu tư khác để đảm bảo khả năng tăng trưởng và phát triển của công ty. | - Sở hữu bởi cá nhân và hạn chế trong việc huy động vốn từ bên ngoài. |
Tiêu chí phân loại các doanh nghiệp SME
Mỗi quốc gia thường sẽ có định nghĩa và tiêu chí phân loại khác nhau cho doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Ở Việt Nam, SME được phân loại dựa trên quy định của chính phủ để phù hợp với mọi điều kiện kinh tế và môi trường hoạt động ở nước ta, bao gồm:
| LĨNH VỰC | DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ | DOANH NGHIỆP NHỎ | DOANH NGHIỆP VỪA |
| Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và công nghiệp, xây dựng | - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 10 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 3 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 3 tỷ đồng. | - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 100 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 50 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 20 tỷ đồng. - Không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định hiện hành. | - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 200 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 200 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 100 tỷ đồng. - Không phải là doanh nghiệp nhỏ hay siêu nhỏ theo quy định hiện hành. |
| Thương mại và dịch vụ | - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 10 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 10 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 3 tỷ đồng.
| - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 50 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 100 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 50 tỷ đồng. - Không phải là doanh nghiệp siêu nhỏ theo quy định hiện hành. | - Số lượng người lao động tham gia BHXH trung bình mỗi năm không vượt quá 100 người. - Doanh thu trong năm không vượt quá 300 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn trong năm không vượt quá 100 tỷ đồng. - Không phải là doanh nghiệp nhỏ hay siêu nhỏ theo quy định hiện hành. |
Vai trò của SME đối với sự phát triển của nền kinh tế
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ tuy có tầm ảnh hưởng ít hơn so với các tập đoàn lớn nhưng lại giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế và SME cũng là động lực chính để phát triển đất nước. Một số vai trò của doanh nghiệp SME mà chúng ta có thể kể đến như sau:
- Giảm tỷ lệ thất nghiệp và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội: Như đã đề cập trước đó, sự phát triển SME đã giúp giải quyết hơn 50% nhu cầu về việc làm trên thị trường. Các nguồn nhân lực và sản phẩm được tạo ra từ các doanh nghiệp SME cũng sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội.
- Làm cho nền kinh tế phát triển linh hoạt hơn: Với việc đầu tư quy mô vốn nhỏ và bộ máy tổ chức nhẹ, các công ty SME có thể tham gia vào nhiều thị trường khác nhau để khai thác tiềm năng và thế mạnh của từng vùng, đặc biệt là trong các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, hải sản và chế biến công nghiệp.
- Giúp nâng cao GDP quốc gia: SME đóng góp một phần quan trọng trong GDP với tỷ lệ từ 30 - 53%, đồng thời tạo ra 19-31% tổng giá trị hàng xuất khẩu ra thị trường quốc tế.
- Xây dựng được đội ngũ các nhà kinh doanh ưu tú với trình độ cao: SME sáng tạo nên một môi trường thuận lợi cho các nhà quản trị phát triển bản thân. Vì bản chất của các doanh nghiệp là giúp cho các nhà kinh doanh cảm thấy linh hoạt và năng động hơn, nhưng đồng thời cũng thu hút được những người tài giỏi có kỹ năng và trình độ cao.
- Tạo nên các ngành công nghiệp và dịch vụ phụ trợ điển hình: SME thường tập trung vào việc chuyên môn hóa sản xuất một số chi tiết cụ thể, sau đó sử dụng chúng để lắp ráp thành các sản phẩm hoàn chỉnh.
Thuận lợi và khó khăn của các doanh nghiệp SME
Tương tự các mô hình kinh doanh khác, SME cũng đứng trước nhiều tiềm năng phát triển và những rủi ro phải đối mặt, đòi hỏi công ty SME phải khẳng định được giá trị của thương hiệu, đồng thời tạo dựng niềm tin từ khách hàng. Chỉ khi đạt được điều này, doanh nghiệp mới có thể xây dựng được uy tín trong ngành và tạo sự nổi bật trên thị trường, từ đó trở thành điểm đến của khách hàng.
1. Những thuận lợi của công ty SME
Với sự phát triển của công nghệ và thị trường, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã có nhiều cơ hội để tăng trưởng và phát triển với nhiều thuận lợi như sau:
- Chi phí đầu tư phát triển ở mức trung bình, không quá cao và cơ hội thu hồi vốn nhanh.
- Có khả năng thực hiện điều hướng quản lý kinh doanh, cấu trúc lại nhân sự và nhân viên nhanh chóng, dễ dàng hơn.
- Có khả năng vận hành linh hoạt để thích nghi với những thay đổi của nền kinh tế thị trường.
- Vì quy mô nhỏ, các công ty SME có thể tập trung vào việc cung cấp dịch vụ và sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng được các yêu cầu đặc biệt của khách hàng.
- Các doanh nghiệp SME đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và tạo ra nhiều việc làm cho người dân nên được chính phủ tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích kinh doanh như ưu đãi thuế.
2. Khó khăn thường gặp của doanh nghiệp SME
Cũng như những loại hình kinh doanh khác, bên cạnh những thuận lợi cần phát huy thì SME cũng tồn tại những khó khăn, thử thách như:
- Thiếu vốn là một vấn đề thường gặp đối với các doanh nghiệp SME, vấn đề này dẫn đến việc khó mở rộng quy mô sản xuất và gây trì trệ trong kinh doanh, từ đó khiến công ty SME khó có thể đạt được mức tăng trưởng đột phá.
- Doanh nghiệp SME luôn đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt từ các thương hiệu lớn nên cần đầu tư vào việc quảng bá thương hiệu để xây dựng lòng tin với nhóm khách hàng tiềm năng. Vì thế nên trong thời gian đầu, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường sẽ phải chịu lỗ.
- SME thường bị đánh giá thấp về điều kiện cơ sở vật chất so với các doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các công ty đa quốc gia đã có uy tín trên toàn cầu.
- Các công ty SME thường thiếu nguồn nhân lực quản lý và điều hành giỏi, dẫn đến nguy cơ phá sản vì không quản lý được nguồn lực và dòng tiền, cũng như thiếu chiến lược phù hợp.
- Bộ máy nhân sự gọn nhẹ và đơn giản của các SME có thể gây ra hiệu quả làm việc không cao.
Những nhóm ngành nghề chủ yếu ở doanh nghiệp SME
Các doanh nghiệp SME hiện nay ở Việt Nam được hình thành và phát triển từ các điều kiện lịch sử kinh tế xã hội. Chúng hiện diện rộng rãi ở hầu hết các ngành kinh tế tiềm năng, nhưng tập trung chủ yếu vào hai thị trường chính là công nghiệp và thương mại dịch vụ.
1. Thị trường công nghiệp
Để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển, nhà nước đã đưa ra các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực công nghiệp, từ đó số lượng công ty SME tại Việt Nam cũng tăng lên đáng kể. Các doanh nghiệp SME liên tục được thành lập dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm công ty cổ phần, TNHH, doanh nghiệp tư nhân, kinh tế hộ gia đình hoặc kinh tế quốc doanh.
Trong lĩnh vực công nghiệp, doanh nghiệp SME thông thường tập trung vào bốn nhóm ngành chính, đó là khai thác và sản xuất sản phẩm thô, thủ công mỹ nghệ truyền thống, chế biến và lắp ráp và chế tạo sản phẩm kỹ thuật cao.
Mặc dù có nhiều điều kiện thuận lợi phát triển nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm cơ hội cạnh tranh hạn chế, chất lượng sản phẩm không cao và khả năng tiếp cận thị trường còn chưa đầy đủ. Nhằm cải thiện tình trạng này, Chính phủ đã tích cực tiếp thu những kinh nghiệm, ý kiến từ các doanh nghiệp nước ngoài để đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp SME tại Việt Nam, đồng thời tạo sự gắn kết giữa nước ta và thế giới để củng cố sự tăng trưởng ổn định của SME, tránh hiện tượng phá sản vì không thể thu hồi vốn.
2. Thị trường thương mại dịch vụ
Các công ty SME được đánh giá là có nhiều lợi thế như vốn đầu tư ít, khả năng thu hồi vốn nhanh, mức lợi nhuận hấp dẫn và thị trường đa dạng, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại dịch vụ. Tuy nhiên, vì đây là thị trường tài chính phi chính thức, các chủ doanh nghiệp thường dùng vốn tự có, dẫn đến khó khăn trong vấn đề vốn cho công ty SME.
Đối với SME trong ngành dịch vụ, việc tiếp cận nguồn vốn ngân hàng là một thách thức lớn nhưng đây lại là điều cần thiết cho việc mở rộng thị trường vốn, kêu gọi đầu tư. Để giải quyết tình trạng này, Chính phủ cần đưa ra các chính sách giúp khơi thông thị trường vốn và hỗ trợ quá trình hoạt động của SME trong lĩnh vực thương mại dịch vụ.
Một số chiến lược phát triển doanh nghiệp SME hiệu quả
Các tổ chức, hiệp hội và chính phủ thường cung cấp các chính sách và giải pháp hỗ trợ cho các công ty SME. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này cũng cần phải tự chủ động với chiến lược kinh doanh của riêng mình.
1. Chiến lược về cơ cấu vốn
Trong các doanh nghiệp, khả năng quản trị tài chính và quản lý nguồn vốn là một vấn đề quan trọng. Cơ cấu nguồn vốn có thể dễ dàng mất kiểm soát nếu định mức và định khoản không đúng mục đích. Có một số đề xuất để giải quyết vấn đề này như:
- Xác định rõ và điều chỉnh lại các loại vốn doanh nghiệp, bao gồm: vốn chủ sở hữu, vốn ngắn hạn và vốn dài hạn.
- Lập kế hoạch dòng tiền ngắn hạn và trung hạn để đảm bảo quản lý nguồn vốn hiệu quả.
- Xây dựng các quỹ khác nhau để quản lý nguồn vốn, bao gồm: quỹ lưu động, quỹ lương, quỹ dự phòng, quỹ phát triển,…
- Kiểm soát doanh thu và chi phí hiệu quả.
2. Chiến lược nhân sự
Để thực hiện chuyên môn hóa, doanh nghiệp cần sự hệ thống hóa và đầu tư nguồn lực lớn, điều này thường là khó khăn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Một lời khuyên hữu ích là tận dụng nhân sự có khả năng đáp ứng và linh hoạt cao.
Nếu muốn tối đa hiệu suất lao động, SME có thể xem xét lại việc định biên nhân sự, phân phối lại các công việc và những hoạt động có thể điều chỉnh. Trong đó các nguyên tắc quan trọng cần tuân thủ là:
- Tạo ra sự minh bạch, rõ ràng.
- Có sự cam kết từ doanh nghiệp và ban điều hành, sự tương trợ và chia sẻ trong công việc và cuộc sống của nhân viên
- Định hướng phát triển rõ ràng cho cả doanh nghiệp và nhân viên.
Để làm được điều này, doanh nghiệp cần xây dựng một văn hóa và triết lý kinh doanh riêng, tạo nên một môi trường làm việc tích cực, hỗ trợ nhân viên phát triển kỹ năng và tạo động lực cho họ để đạt được mục tiêu chung của doanh nghiệp.
3. Chiến lược digital marketing
Thị trường và khách hàng là yếu tố tiên quyết quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Nếu công tác quản trị nội bộ tốt nhưng doanh nghiệp không có khách hàng, không có doanh thu, thì công ty sẽ đứng bên bờ phá sản. Vì vậy thực hiện các chiến lược digital marketing để quảng bá tìm kiếm khách hàng, chiếm lĩnh thị phần là điều vô cùng cần thiết.
Hiện nay, sử dụng chiến lược này là một trong những lựa chọn gần như tiết kiệm chi phí nhất nhưng lại đem lại hiệu quả cao nhất cho SME. Một số công cụ hữu ích hỗ trợ như:
- SEO website.
- Quảng cáo trả tiền cho mỗi lần nhấp chuột (PPC) trên Google, Facebook,....
- Content marketing.
- Email marketing.
- Social media.
- Tiếp thị video.
4. Phân đoạn khách hàng và sản phẩm dịch vụ
Các doanh nghiệp SME có giới hạn nguồn lực và năng lực hạ tầng nên việc chọn lựa thị trường ngách và tập trung vào các phân đoạn khách hàng nhỏ sẽ là một sự lựa chọn thông minh. Thay vì phải cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn trong thị trường chung, SME có thể tập trung vào những khách hàng có nhu cầu đặc biệt và không được phục vụ tốt.
Để đạt được mục tiêu điều này, mỗi công ty SME cần tập trung vào sản phẩm chiến lược của mình và tìm kiếm lợi thế cạnh tranh tại thị trường ngách.
Như vậy thông qua bài viết trên, Phương Nam 24h đã chia sẻ đến bạn về khái niệm doanh nghiệp SME là gì và những điều quan trọng cần biết về SME, hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp đã giúp bạn hiểu rõ về SME cũng như có cái nhìn bao quát hơn về loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Có thể thấy, SME có vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế đất nước, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, đồng thời góp phần tạo nên sự đa dạng và phong phú trong cơ cấu kinh tế của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, loại hình kinh doanh này vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình hoạt động nên các chủ doanh nghiệp cần xem xét kỹ các rủi ro trước khi quyết định lựa chọn kinh doanh theo hình thức này.
