Mỗi nhà quản trị đều có một phong cách lãnh đạo riêng biệt, phản ánh những giá trị, kỹ năng, thái độ và kiến thức mà họ sở hữu. Vì vậy, việc định hình phong cách lãnh đạo đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển cá nhân và sự nghiệp của người lãnh đạo, từ đó giúp họ nâng cao những điểm mạnh hiện có cũng như khắc phục các nhược điểm đang tồn tại. Mặt khác, phong cách lãnh đạo còn là vũ khí mạnh mẽ tác động tích cực đối với đội ngũ nhân viên và ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa doanh nghiệp. Vậy phong cách lãnh đạo là gì? Nếu bạn là một nhà lãnh đạo đang loay hoay tìm kiếm một phong cách phù hợp với bản thân thì đừng bỏ lỡ những gợi ý dưới đây nhé!
Phong cách lãnh đạo là gì?
Phong cách lãnh đạo là tập hợp bao gồm những hành xử và cách tiếp cận mà người lãnh đạo sử dụng để chỉ đạo, hướng dẫn hay tác động đến một nhóm nhân viên nhằm đạt được mục tiêu của doanh nghiệp. Nếu đứng xem dưới góc độ của người lao động thì phong cách lãnh đạo là những động tác, thái độ, cử chỉ và hành động rõ ràng hoặc ẩn ý từ người quản lý của họ.
Phong cách lãnh đạo định rõ cách mà các nhà lãnh đạo sẽ tiếp cận để thực hiện kế hoạch và chiến lược nhằm đạt được mục tiêu, đáp ứng kỳ vọng kinh doanh cũng như đảm bảo sự phát triển của tổ chức. Một nhà lãnh đạo thường sử dụng nhiều phong cách lãnh đạo khác nhau để đối mặt với các tình huống kinh doanh đa dạng.
Tầm quan trọng của phong cách lãnh đạo
Phong cách lãnh đạo thường là sự kết hợp giữa tính cách lãnh đạo, trí tuệ cảm xúc, mindset và trải nghiệm sống của người lãnh đạo. Việc đánh giá tính hiệu quả và sự phù hợp của phong cách lãnh đạo với tổ chức hoặc tình huống là vô cùng quan trọng. Bởi lẽ chỉ khi hiểu rõ về phong cách lãnh đạo thì người lãnh đạo mới có thể nắm giữ được mọi quyền lực, kiểm soát và chịu trách nhiệm về quy mô, phạm vi của các nhiệm vụ trong tương lai.
Một phong cách lãnh đạo phù hợp sẽ thúc đẩy sự phát triển của tổ chức, tạo điều kiện thuận lợi để các thành viên ngày càng hoàn thiện về tư duy, trình độ, kỹ năng, phẩm chất và năng lực. Ngược lại, nếu người lãnh đạo áp dụng một phong cách không phù hợp, điều này có thể đặt ngăn chặn sự phát triển của tổ chức, nhân viên cũng thiếu gắn kết, không tôn trọng đồng nghiệp, làm giảm tinh thần hợp tác và hỗ trợ, từ đó ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu suất công việc.
Các phong cách lãnh đạo thường gặp hiện nay
Thường thì mỗi nhà lãnh đạo sẽ ưa chuộng một phong cách lãnh đạo cụ thể nhưng thực tế chứng minh rằng, họ cần phải linh hoạt và kết hợp nhiều phong cách khác nhau để thực thi vai trò của mình. Nói một cách khác, mỗi nhà quản trị thường cảm thấy quen thuộc với một phong cách lãnh đạo nhất định nhưng họ cần nhận thức rằng mình phải sử dụng phong cách phù hợp với từng tình huống cụ thể. Vậy nên, tùy thuộc vào bản chất và môi trường làm việc, bạn có thể lựa chọn được cho mình một trong những phong cách lãnh đạo phổ biến dưới đây:
1. Phong cách lãnh đạo dân chủ
Phong cách lãnh đạo dân chủ (Democratic leadership) là việc đề cao tính minh bạch, nhà quản trị sẽ chia sẻ đầy đủ thông tin với các thành viên và khuyến khích mọi người đưa ra ý kiến để hỗ trợ quá trình ra quyết định. Phong cách này thường hiệu quả nhất khi người quản lý đã có sự hiểu biết sâu rộng về vấn đề nhưng cần thêm ý kiến và thông tin từ cấp dưới để giải quyết nó. Hoặc trong trường hợp đội nhóm đã ổn định về nền tảng, nhân sự, đồng thời mỗi thành viên đều nắm vững nhiệm vụ và quy trình làm việc.
Những người sử dụng phong cách lãnh đạo dân chủ thường tôn trọng các cuộc thảo luận nhóm, ưa chuộng sự sáng tạo và đổi mới cũng như tập trung vào sự phát triển. Họ còn là những người giỏi hòa giải, linh hoạt và dành nhiều thời gian để xem xét ý kiến đóng góp của người khác trong quá trình đưa ra quyết định cuối cùng.
Ưu điểm:
- Làm cho mỗi thành viên trong tổ chức đều cảm thấy đóng góp của mình có giá trị, từ đó thúc đẩy sự sáng tạo và tin tưởng của mọi người.
- Khuyến khích sự học hỏi lẫn nhau và tạo nên tinh thần tích cực trong nhóm.
- Sự đồng lòng tham gia brainstorming để tìm kiếm giải pháp mang lại sự linh hoạt, giúp thực hiện công việc theo nhiều cách khác nhau.
- Hỗ trợ việc duy trì động lực, nâng cao năng suất và tăng cường gắn kết trong nhóm.
Thách thức:
- Tốn nhiều thời gian vì cần nhiều cuộc thảo luận để đạt đến quyết định cuối cùng.
- Lãnh đạo dân chủ có thể không linh hoạt đối với môi trường đòi hỏi ra quyết định ngay lập tức, tạo ra thách thức trong việc thích ứng với tình huống cần sự nhanh nhạy.
2. Phong cách lãnh đạo độc đoán
Phong cách lãnh đạo độc đoán (Autocratic leadership) là việc mà các nhà lãnh đạo tự đưa ra quyết định mà không cần lắng nghe ý kiến hay đóng góp từ người khác. Phong cách này thích hợp trong giai đoạn đầu khi đội nhóm mới được hình thành, đặc biệt là thời điểm có nhân viên mới và trong các tình huống cần đưa ra quyết định ngay lập tức.
Ưu điểm:
- Những nhà lãnh đạo độc đoán thường bộc lộ sự tự tin, đáng tin cậy và có sự rõ ràng, nhất quán trong quyết định.
- Đạt hiệu quả cao trong những tình huống khẩn cấp vì nhà lãnh đạo cần có khả năng quyết đoán và không phải chờ đợi ý kiến từ người khác.
Thách thức:
- Khi áp dụng không đúng hoàn cảnh, phong cách lãnh đạo độc đoán có thể làm cho các thành viên trong nhóm cảm thấy bị bỏ rơi, không được coi trọng, gây tổn thương tinh thần và đe dọa thành công của nhóm.
- Không khuyến khích sự đóng góp của nhân viên nên dễ dẫn đến sự thiếu động lực và cam kết, đặc biệt là trong thời gian dài hạn.
3. Phong cách lãnh đạo ủy quyền
Lãnh đạo ủy quyền (Laissez-faire leadership) là hình thức mà nhà lãnh đạo sẽ ủy quyền cùng trách nhiệm cho nhân viên để họ tự quyết định, giải quyết vấn đề, tự quản lý và chịu trách nhiệm trong việc hoàn thành nhiệm vụ cũng như đạt được mục tiêu mà lãnh đạo đã giao phó. Tuy nhiên, người lãnh đạo vẫn phải chịu trách nhiệm toàn bộ đối với đội nhóm của mình.
Phong cách này thường được áp dụng trong những tổ chức có nhiều chuyên gia, chuyên viên có kinh nghiệm và kiến thức sâu rộng. Những người lãnh đạo theo phong cách này thường dễ chấp nhận sai lầm và đề cao quyền tự do lựa chọn tại môi trường làm việc.
Ưu điểm:
- Thúc đẩy sự tham gia tích cực từ các thành viên nhóm, góp phần cải thiện kỹ năng và phát triển chuyên môn của họ.
- Không yêu cầu nhiều sự ràng buộc từ lãnh đạo, tạo động lực và trách nhiệm cho nhân viên để tự quản lý công việc một cách hiệu quả.
Thách thức:
- Sự thiếu đào tạo và giám sát có thể tạo ra hạn chế trong khả năng giải quyết vấn đề của các thành viên, đặc biệt là những người mới.
- Nếu người lãnh đạo không kiểm soát tình hình và không can thiệp đúng lúc, tổ chức có thể đối mặt với những rủi ro tổn thất nghiêm trọng.
4. Lãnh đạo theo phong cách dẫn đường
Những người quản lý theo phong cách này thường đề ra mục tiêu cao và yêu cầu cấp dưới phải nhanh chóng thực hiện theo hướng dẫn đã đặt ra. Tuy nhiên, phong cách dẫn đường chỉ phù hợp với những đội ngũ giàu kinh nghiệm và có khát khao chung về sự thành công. Hơn nữa, đây cũng được xem là phong cách hiệu quả nhất khi đội ngũ đang mới tiếp xúc với một dự án và đặc biệt cần sự truyền cảm hứng từ người đứng đầu.
Ưu điểm:
- Nhà lãnh đạo trong phong cách này đóng vai trò như người cố vấn, góp phần thúc đẩy sự phát triển kỹ năng mới và tư duy của nhân viên.
- Lãnh đạo theo phong cách dẫn đường giúp mọi người không cảm thấy bị bỏ rơi và có sự gắn kết giữa các thành viên trong nhóm.
Thách thức:
- Dễ tạo ra sự căng thẳng và làm cho một số thành viên trong nhóm khó theo kịp với nhịp độ hoạt động của nhóm.
- Phải dành nhiều thời gian để hướng dẫn và xác định điểm mạnh của từng nhân viên trong đội ngũ.
5. Lãnh đạo theo phong cách huấn luyện
Phong cách lãnh đạo huấn luyện (Coaching leadership) tập trung vào việc nuôi dưỡng và phát huy những điểm mạnh của từng thành viên trong đội ngũ nhân sự. Đồng thời, nhà quản trị sẽ tạo nên nhiều chiến lược để thúc đẩy sự hợp tác, khích lệ việc học hỏi và củng cố các mối quan hệ.
Những người áp dụng phong cách lãnh đạo này thường sở hữu kỹ năng giao tiếp xuất sắc, đóng vai trò như một huấn luyện viên, hỗ trợ và định hình từng cá nhân phát triển năng lực của họ. Từ đó, giúp nhân viên nâng cao kỹ năng, tăng cường sự tự tin và động lực trong công việc.
Ưu điểm:
- Thúc đẩy mối quan hệ gắn kết giữa nhà lãnh đạo và thành viên trong nhóm thông qua sự hỗ trợ, giúp đỡ.
- Tạo điều kiện cho mọi người phát triển cả kỹ năng mềm và kỹ năng cứng, đồng thời xây dựng nên một môi trường làm việc gắn bó.
Thách thức:
- Yêu cầu sự đầu tư chi tiết vào từng thành viên nên thường khiến nhà lãnh đạo tốn nhiều thời gian hơn.
- Có thể không đạt hiệu quả tối ưu trong những dự án có các mục tiêu và thời hạn linh hoạt.
6. Phong cách lãnh đạo giao dịch
Lãnh đạo theo phong cách giao dịch (Transactional leadership) tập trung vào việc thưởng cho nhân viên xuất sắc và áp đặt hình phạt đối với những ai làm không đạt yêu cầu. Phong cách này thiết lập vai trò và trách nhiệm cụ thể cho từng thành viên trong nhóm, khuyến khích mọi người hoàn thành công việc theo đúng tiến độ. Transactional leadership rất phù hợp trong các nhiệm vụ đòi hỏi đạt được những mục tiêu cụ thể như doanh thu, doanh số bán hàng, lợi nhuận,....
Ưu điểm: Tạo nên một môi trường công bằng, bình đẳng thông qua quy chế thưởng / phạt phân minh và rõ ràng, giúp nhân viên nắm rõ tình hình công việc.
Thách thức: Nếu nhân viên bị phạt vì những sai sót nhỏ nhất thời và không cố ý trong công việc thì có nguy cơ họ dễ mất động lực do cảm giác không công bằng.
7. Phong cách lãnh đạo phục vụ
Phong cách lãnh đạo phục vụ (Servant leadership) là một kiểu lãnh đạo mà việc phục vụ tổ chức sẽ được ưu tiên trước khi xem xét đến các nguyên tắc cá nhân của nhà quản trị. Các nhà lãnh đạo sẽ đặt mọi nỗ lực vào việc phát triển và truyền cảm hứng cho thành viên trong nhóm để đạt được kết quả tốt nhất. Phong cách này đặt ra yêu cầu cao về thấu hiểu, đồng cảm, tính chính trực và lòng hào phóng. Vì vậy, nó thường được xem là lựa chọn lý tưởng cho các đội ngũ đang trải qua thời kỳ suy giảm về mặt tinh thần.
Ưu điểm:
- Tạo điều kiện để các thành viên phát huy và tìm ra được nhiều điểm mạnh của bản thân.
- Củng cố niềm tin của nhân viên thông qua sự trung thực, thẳng thắn trong suy nghĩ và lời nói.
- Không áp đặt suy nghĩ lên người khác mà thay vào đó, nhà quản trị sẽ lắng nghe và thấu hiểu vấn đề của cấp dưới để đưa ra giải pháp hữu ích.
Thách thức:
- Người theo đuổi phong cách lãnh đạo phục vụ có thể dễ bị tụt hậu so với những nhà lãnh đạo tham vọng hơn.
- Không đủ linh hoạt để đáp ứng thời hạn hoặc những tình huống yêu cầu áp lực cao.
8. Lãnh đạo theo tình huống
Lãnh đạo theo tình huống (Situational leadership) là một phương pháp thích ứng linh hoạt dựa trên các điều kiện cụ thể, bao gồm độ quan trọng của nhiệm vụ, tinh thần và năng lực của những người đảm nhận công việc đó.
Nhà lãnh đạo tình huống thường sở hữu kỹ năng giao tiếp ứng xử xuất sắc, có khả năng phân tích những thay đổi trong thị trường, đánh giá và cập nhật quy trình nhanh chóng để đảm bảo mọi hoạt động được diễn ra suôn sẻ. Phong cách này đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp mới thành lập hoặc những tổ chức yêu cầu sự linh hoạt, nhạy bén và hỗ trợ thường xuyên.
Ưu điểm:
- Thúc đẩy sự sáng tạo của nhân sự, tạo điều kiện cho họ tự do phát huy trong công việc.
- Đảm bảo các thành viên sẽ không bị bó buộc trong một khuôn khổ mà luôn có sự linh hoạt để thích ứng tốt hơn ở mọi tình huống.
Thách thức:
- Các nhà lãnh đạo cần có trình độ chuyên môn cao, hiểu biết sâu rộng về các quy trình và chức năng kinh doanh để đưa ra quyết định hiệu quả. Đồng thời, họ cũng phải có khả năng thích ứng nhanh chóng, đặc biệt là trong bối cảnh biến động và thay đổi.
- Dễ khiến nhóm căng thẳng và gặp khó khăn nếu phong cách tiếp cận của nhà lãnh đạo thường xuyên thay đổi.
9. Phong cách lãnh đạo quan liêu
Lãnh đạo quan liêu (Bureaucratic leadership) là kiểu lãnh đạo có tính chất quy tắc, có nghĩa rằng mọi quy trình và quy định cần phải tuân theo những chính sách đã được đề ra mà không có cho phép việc thay đổi linh hoạt. Theo đó, nhà lãnh đạo trong môi trường này có thể lắng nghe và xem xét ý kiến đóng góp từ nhân viên nhưng họ sẽ từ chối ngay nếu ý kiến không tương ứng với chính sách của công ty hoặc các quy định trước đây.
Với tính chất nguyên tắc, phong cách lãnh đạo quan liêu rất thích hợp cho các lĩnh vực liên quan đến rủi ro an toàn hoặc quản lý các mặt hàng có giá trị lớn như tiền, vàng, chăm sóc sức khỏe, hoạt động chính phủ,.... Đồng thời, kiểu lãnh đạo này cũng lý tưởng để quản lý nhân viên trong việc thực hiện các nhiệm vụ hàng ngày.
Ưu điểm: Phong cách lãnh đạo này giúp nhân viên nắm giữ và tuân thủ các nguyên tắc một cách rõ ràng, từ đó tăng cường tính kỷ luật trong tổ chức.
Thách thức:
- Nhân viên có thể cảm thấy bị kiểm soát và thiếu tự do trong việc xác định phạm vi công việc của mình.
- Lãnh đạo quan liêu sẽ ngăn chặn sự đổi mới nên không phù hợp với các công ty có mục tiêu tăng trưởng nhanh hay muốn theo đuổi những giá trị vĩ mô.
Những yếu tố ảnh hưởng đến phong cách lãnh đạo
Phong cách lãnh đạo của một người không chỉ xuất phát từ bên trong cá nhân mà còn bị tác động bởi văn hóa doanh nghiệp, môi trường làm việc cũng như những thách thức cụ thể mà tổ chức đang phải đối mặt.
1. Yếu tố tổ chức
Môi trường làm việc của một tổ chức được định hình bởi nhiều giá trị đặc biệt, đó là sự kết hợp hài hòa giữa tâm huyết của người sáng lập, các nhà lãnh đạo trong quá khứ và hiện tại cùng với lịch sử phát triển lâu dài của công ty. Do đó, văn hóa doanh nghiệp trở nên khó có thể thay đổi vì những mục tiêu, giá trị và niềm tin đã tạo ra bản sắc riêng cho tổ chức đó. Vậy nên để công ty vận hành với hiệu suất tối ưu, bạn cần dành nhiều thời gian để thích nghi và điều chỉnh bản thân, đồng thời hòa mình với văn hóa của môi trường làm việc mới.
2. Yếu tố tâm lý
Nếu nhà lãnh đạo là người hướng ngoại và quả quyết, họ thường ưa thích tương tác trực tiếp với cấp dưới thông qua các buổi gặp gỡ trực tiếp. Trong khi đó, nếu họ có tâm hồn hướng nội và thân thiện, họ có thể chọn dẫn dắt bằng ví dụ hoặc sử dụng giao tiếp bằng văn bản. Mặt khác, họ cũng cảm thấy thoải mái hơn khi gặp gỡ trực tiếp cấp dưới để chỉ đạo cho từng cá nhân thay vì giải quyết vấn đề với toàn bộ nhóm.
3. Tầm nhìn và năng lực
Ngoài yếu tố tổ chức, tâm lý thì tầm nhìn và kỹ năng lãnh đạo cũng có thể ảnh hưởng đến cách nhà lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ của mình. Theo đó, người mới bắt đầu đảm nhận vai trò lãnh đạo thường có xu hướng tuân theo các quy tắc có sẵn để tránh sai sót. Trong khi đó, những người quản trị đã có kinh nghiệm thì thường linh hoạt trong việc áp dụng nhiều phong cách lãnh đạo khác nhau để đáp ứng tốt nhất với từng tình huống cụ thể.
Một số thắc mắc thường gặp về phong cách lãnh đạo
Ngoài những vấn đề quan trọng đã được giải đáp ở trên thì nhiều người vẫn còn một số thắc mắc thường gặp về phong cách lãnh đạo, cụ thể như sau:
1. Phong cách lãnh đạo nào là tốt nhất?
Không có một phong cách lãnh đạo nào được cho là tối ưu và phù hợp nhất với mọi tổ chức hoặc tình huống. Thực tế cũng cho thấy, các nhà lãnh đạo thường cần phải linh hoạt sử dụng nhiều phong cách khác nhau để thích ứng với từng thời điểm và hoàn cảnh cụ thể. Điều này đòi hỏi họ phải hiểu rõ về tất cả các phong cách lãnh đạo cũng như nhận thức được ưu và nhược điểm của từng loại.
Ngoài ra, để chọn được phong cách lãnh đạo phù hợp, bạn có thể đánh giá dựa trên các yếu tố sau:
- Bản chất công việc.
- Tính cách của nhà lãnh đạo.
- Loại hình tổ chức.
- Mức độ kinh nghiệm và kỹ năng của nhóm.
Bằng cách xem xét những yếu tố này, bạn sẽ có khả năng xác định được phong cách lãnh đạo phù hợp hoặc biết cách kết hợp linh hoạt giữa các phong cách lãnh đạo khác nhau để áp dụng cho tình hình thực tế của mình.
2. Làm thế nào để xác định phong cách lãnh đạo phù hợp với bản thân?
Nếu bạn đang phân vân không biết phong cách lãnh đạo nào sẽ phù hợp với bản thân mình thì hãy thực hiện theo các bước sau đây:
- Khám phá chính mình: hãy nỗ lực hiểu rõ về bản thân bằng cách chấp nhận thử thách, khám phá những điều mới, lập danh sách điểm mạnh, điểm yếu, những kiến thức, kỹ năng cần bổ sung,....
- Quan sát những nhà lãnh đạo mà bạn tôn trọng: ghi chép những điều mà bạn thích và cách mà họ đối mặt với các tình huống khó khăn hoặc tương tác với khách hàng,... để có thêm nguồn cảm hứng.
- Thử nghiệm các phong cách lãnh đạo: tự áp dụng với các phong cách lãnh đạo khác nhau để xem phong cách nào phù hợp nhất với bản thân, điều này sẽ giúp bạn khám phá và phát triển mặt lãnh đạo cá nhân.
- Tìm một người cố vấn: các chuyên gia sẽ hướng dẫn và trau dồi kỹ năng lãnh đạo cho bạn với một góc nhìn khách quan, sâu sắc hơn.
- Yêu cầu đồng nghiệp phản hồi: thăm dò ý kiến của đồng nghiệp để thu thập thông tin giá trị về điểm mạnh - điểm yếu của bản thân, từ đó hiểu rõ nơi cần cải thiện và xác định phong cách lãnh đạo nào sẽ hỗ trợ mình phát triển tốt hơn.
3. Khả năng lãnh đạo có thể cải thiện như thế nào?
Để phát triển và cải thiện kỹ năng lãnh đạo của bạn, có những cách khác nhau mà bạn nên xem xét như sau:
- Phát triển sự nhận thức về tình huống: nhà lãnh đạo giỏi có khả năng nhìn nhận toàn cảnh và dự đoán vấn đề trước khi chúng xảy ra. Nó giúp bạn nhận biết cả những cơ hội mà người khác có thể bỏ qua, làm cho bạn trở nên quan trọng và được đánh giá cao trong mắt đội nhóm.
- Khả năng truyền cảm hứng: nhà lãnh đạo có khả năng này sẽ luôn mang đến nguồn động lực và tình yêu đối với công việc cho nhân viên. Do đó, khi một thành viên cần khích lệ hoặc hướng dẫn, bạn hãy đóng vai trò như người truyền cảm hứng bằng cách đưa ra những lời khuyên, đồng viên tích cực để nâng cao tinh thần cho nhóm.
- Giải quyết xung đột: người lãnh đạo nên xử lý xung đột bằng cách nói chuyện riêng với những người liên quan thay vì phớt lờ chúng. Ngoài ra, nếu xung đột vẫn chưa được giải quyết thì bạn có thể phân công lại nhiệm vụ trong nhóm để làm tăng sự hài lòng và ổn định trong tổ chức.
- Biết cách lắng nghe và chọn lọc: một nhà lãnh đạo giỏi phải biết cách lắng nghe ý kiến, đề xuất và phản hồi từ những người khác để đưa ra quyết định khách quan.
- Ủy quyền cho nhân viên: hãy giao việc cho nhân viên và tạo cơ hội để họ phát triển kỹ năng mới. Bằng cách này, bạn sẽ tạo nên một môi trường làm việc tích cực, giúp nhân viên phát triển và cảm thấy tự tin trong vai trò của mình.
Trên đây là nội dung mà Phương Nam 24h muốn chia sẻ đến bạn về khái niệm phong cách lãnh đạo là gì và 9 phong cách lãnh đạo thường gặp. Hy vọng rằng những thông tin mà chúng tôi cung cấp sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc về tầm quan trọng của phong cách lãnh đạo, từ đó có thể áp dụng linh hoạt và hiệu quả chúng trong việc quản lý nhân viên và đội nhóm của mình để đưa doanh nghiệp phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.
